|
Birinchidan
- o‘qituvchi pedagogik faoliyatga qobiliyati bor, ijodkor, iShbilarmon, bolajon
bo‘lmog‘i
Ikkinchidan
– milliy va umuminsoniy qadriyatlarni yaxShi anglaydigan va mukammal
egallagan, diniy va dunyoviy bilimlardan ogoh, ma’naviy – axloqiy barkamol inson sifatida obro‘ -
e’tiborga ega bo‘lmog‘i;
Uchinchidan
– imon –e’tiqodi butun, har qanday oqimlarga va ko‘riniShlarga o‘zining qat’iy
munosabatini bildira oladigan, eng muhimi O‘zbekistonning mustaqil davlat sifatida maydonga
chiqiShiga iShonadigan va boShqalarni ham iShontira oladigan bo‘liShi;
To‘rtinchidan -
o‘qituvchi vatanparvarlik g‘oyasi bilan sug‘orilgan bo‘lmog‘i va o‘z
tarbiyalanuvchilarini ham ana Shu yo‘lda fidokorlikka undamog‘i;
BeShinchidan
– pedagoglik kasbiga doir bilimlarni ya’ni psixologik, pedagogik malaka va
mahoratni, ilmiy-nazariy va amaliy bilimlarni puxta egallagan bo‘liShi;
115
Oltinchidan
– bolalarni seviSh, ular ruhiyatini yaxShi biliShi, Shuningdek, ularning yoShi va
individual xususiyatini hisobga olgan holda ular bilan muomalaga kiriSha oliShi;
Ettinchidan
- o‘qituvchi erkin va ijodiy fikrlay oliShi, talabchan, adolatli bo‘lmog‘i;
Sakkizinchidan
- o‘qituvchi odobli, iboli va hayo sohibi bo‘liSh bilan birga, o‘z
tarbiyalanuvchilarini ham ana Shunday sifatlar bilan qurollantiriShga harakat qilmog‘i;
To‘qqizinchidan
- o‘qituvchi o‘z so‘ziga va qilayotgan iShiga bolalarni iShontira oladigan,
obro‘ - e’tiborli Shaxs bo‘lmog‘i;
O‘ninchidan
- o‘qituvchi o‘tkir suxandon, mantiqiy fikrlovchi, o‘quvchilarga beriliShi lozim
bo‘lgan ma’lumotni izchil va ketma – ketlik printsipi asosida etkaziShi;
O‘n
birinchidan
-
o‘qituvchi
madaniyatli,
estetik
didli
bo‘liShi
bilan
o‘zining
tarbiyalanuvchilari uchun ibrat bo‘lib qolmog‘i kerak.
Agar o‘qituvchi ana Shunday sifatlarni o‘zida mujassam qila olsa kadrlar tayyorlaSh milliy
modelida qayd etilgan o‘qituvchi tamoyiliga qo‘yilgan talablarga to‘liq javob bera oladi deyiSh
mumkin.
O‘qituvchilik kasbini egallaSh uchun, albatta, tabiiy qobiliyatlar bilan birga, jismoniy ham
ruhiy xislatlar ham Shakllangan bo‘lmog‘i darkor. Aks holda o‘qituvchilik kasbini tanlagan bunday
Shaxslardan na jamiyatga, na o‘zgalarga hech qanday manfaat bo‘lmasligi turgan gap.
Pedagogik faoliyatning mazmuni asosan yoSh avlodni hayotga, mehnatga tayyorlaSh uchun
xalq oldida, davlat oldida javob beradigan, bolalarga tarbiya beriSh uchun, layoqatli, talab doirasida
barcha aqliy va axloqiy salohiyatga ega bo‘lgan maxsus tayyorgarlikdan o‘tgan Shaxslarning
alohida faoliyatiga aytiladi. Aniqroq qilib aytganda o‘qituvchilarning mehnat faoliyati komil
insonni tarbiyalaShga qaratilgan murakkab, ziddiyatli va uzoq davom etadigan jarayondir.
O‘qituvchilik kasbini egallagan har bir inson avvalo o‘qituvchi Shaxsiga xos xususiyatlarni
o‘zida
mujassam
etiShi;
Shuningdek, o‘qituvchining ruhiy
– pedagogik tayyorgarligiga
qo‘yiladigan talablarni atroflicha o‘zlaShtirgan bo‘liShi; tanlangan ixtisos yuzasidan kerakli doirada
pedagogik mahorat, texnika, takt, ziyraklik, kuzatuvchanlik, bilimlarni bolalarga etkaza oliSh
qobiliyatiga ega bo‘lmog‘i juda muhim.
Inson faoliyatining boShqa turlari kabi pedagogik faoliyat ham o‘z xususiyatlari bilan bir-
biridan ajralib turuvchi: maqsad, ob’ekt va sub’ekt va vositalardan taShqil topadi.
Eng avvalo, pedagogik maqsadning o‘ziga xosligini tuShuniShiga harakat qilamiz. Ular
quyidagilardan iborat:
1. Pedagogik faoliyatning maqsadi jamiyat tomonidan belgilanadi, ya’ni pedagog faoliyatning
natijasi jamiyat manfaatlari bilan bog‘liqdir. Uning mehnati yoShlar Shaxsini har tomonlama kamol
toptiriShga yo‘naltirilgan bo‘liShi zarur.
2. Pedagog faoliyati doimo Shaxs faoliyatini boShqariSh bilan bog‘liq. Bunda pedagogik
maqsad o‘quvchi maqsadiga aylaniShi muhimdir.
3. Pedagogik (ta’lim, tarbiya) jarayonida o‘quvchi faoliyatini boShqariSh Shuning uchun ham
murakkabki-pedagog maqsadi doimo o‘quvchi kelajagi tomon yo‘naltirilgan bo‘ladi. Bu maqsadni
o‘quvchidan ko‘ra pedagog yaqqolroq tasavvur qiladi.
SHunday
qilib,
pedagogik
faoliyat
maqsadining o‘ziga xosligi o‘qituvchidan quyidagilarni talab qiladi: jamiyatning ijtimoiy
vazifalarini (masalan, muxandis-pedagoglar tayyorlaShni) to‘la anglab, o‘z Shaxsiga qabo‘l qiliShi.
Jamiyat maqsadlarining "o‘sib", uning pedagogik nuqtai nazariga aylaniShi;
muayyan harakat va vazifalarga ijodiy yondoShiShi;
o‘quvchilar qiziqiShlarini e’tiborga oliSh, ularni pedagogik faoliyatning belgilangan
maqsadlariga aylantiriSh. O‘quvchilar bilan kasbga yo‘naltiriSh iShlarini olib boriShda bunga
e’tibor beriSh zarur.
Endi pedagogik faoliyat ob’ektining o‘ziga xosligini ko‘rib chiqamiz. Bu faoliyatining
ob’ekti insondir. Pedagog- tadqiqotchilarning fikricha, pedagogik ob’ektining o‘ziga xosligi
quyidagilardan iborat:
1. Inson-tabiatning jonsiz moddasi emas, balki o‘zining individual sifatlari, ro‘y berayotgan
voqealarning idrok qiliShi va ularga o‘zicha baho beradigan, takrorlanmaydigan faol mavjudotdir.
Psixologiyada ta’kidlanganidek, har bir Shaxs-takrorlanmasdir". U pedagogik jarayonning o‘z
maqsadi, iShtiyoqi va Shaxsiy xulqqa ega bo‘lgan iShtirokchisi hamdir. SHunday qilib, pedagogik
faoliyatning ob’ekti bir paytning o‘zida bu faoliyatning sub’ekti bo‘lib hisoblanadi.
116
2. Pedagog doimo o‘zgarib, o‘sib boradigan inson bilan iShlaydi. Ularga yondoShiShda bir
xil qolip, Shakllanib qolgan hatti-harakatlardan foydalaniSh mumkin emas. Bu esa pedagogdan
doimo ijodiy izlanib turiShni talab qiladi.
3. O‘quvchilarga pedagogdan taShqari atrof-muhit, ota-ona, boShqa fan o‘qituvchilari,
ommaviy axborot vositalari, ijtimoiy hayot ham, ba’zan sezilmaydigan, ba’zan esa har tomonlama
bir necha yo‘naliShda ta’sir etadi. SHuning uchun ham pedagog mehnati bir vaqtning o‘zida jamiki
ta’sirlarga va o‘quvchining o‘zida paydo bo‘lgan fikrlarga tuzatiShlar kiritib boriShni nazarda
to‘tadi. Masalan, diniy ektsremizm va boShqa oqimlarga kirib ketgan yoShlarning adaShganligini
tuShuntiriSh, ommaviy axborot vositalari orqali berilayotgan axborotlarni to‘g‘ri anglaShga undaSh
va h. k. Tarbiya jarayoni o‘z-o‘zini tarbiyalaSh bilan uyg‘unlaShgan holda olib boriliShi zarur.
Do'stlaringiz bilan baham: |
