|
6. Tas kesiw jumısları
Mámleketimiz hám basqa mámleketler karerlarida marmar bloklardı hár qıylı daǵı jıplı pıshqılarda kesip alınadı. Arralanish procesi kvarts qumi kavjoyga úzliksiz suw menen abraziv háreketine kóre ámelge asıriladı. Jıplı úskene ónimliligi 1, 2-1, 5 m3/soatni quraydı. AQSH, Kanada, Frantsiya hám Ispaniya karerlarida zarbali-o'yish (chennelerlar) mashinalarınan paydalanıladı, olardaǵı jumısshı organ barıp -qaytatuǵın háreketdegi dolotalar jıyındısınan ibarat esaplanadi. Mashina rel's baǵdarı boyınsha az-azdan háreketlenip zarba berip burg'ilaydi.
Trossli pıshqı járdeminde bloklardı qazib alıw texnologiyası
Nátiyjede vertikal hám awma oyma sańlaqlar (tereńligi 6 m ge shekem keńligi 60 mm ge shekem ) payda boladı. Islenip atırǵan jıyektegi jınıslar bólek bloklarǵa óz-ara perpendikulyar sańlaqlar payda etinip ajratıladı. Jıyek júzesinde bloklardı pútkilley ajıratıw, tayarlab qoyılǵan kesma jer astınan qazılǵan tar jol boylap, ponali burǵılaw usılında alıp barıladı. CHenneler ónimliligi 1-1, 2 m2/soat (6 -8 m2 smenada ) ni quraydı.
Shet el, xalıq mámleketlerde bolsa ortasha bekkemliktegi (qısılıw daǵı bekkemlik shegarası 120 MPa) bloklar qazib alıw ushın almaz segmentli diametri 3 m ge shekem bolǵan kesma sheńberli mashinalar qollanıladı. SM-177 menen joqarıda keltirilgen mashinalar ortasındaǵı parq sonda sırt elde qollanılatuǵın mashinalar, jumısshılar miynet ónimliligin 2-2, 5 ese asırıp hám paydalı qazilmani joǵatilish sarpın azaytadı.
Bloklardı qazib alıwda burg'i-sına jumıslarınıń parametrleri. Bloklardı qazib alıwdıń konturlı portlatish usılı. Qazib alınǵan blok hám kán massasın júklew, tasıw, passirovka qılıw jumısları hám de ol jaǵdayda qollanılatuǵın mexanizatsiya quralları.
Tabıw hám Sheben', qum, pútin taslardı qazib alıw waqtındagii ashıw hám tabıw tártibi. Koni ashıwń maqseti júk transportın islep shıǵarıw jıyeki menen jer maydanı daǵı hám karerdagi texnikalıq imaratlar ortasındaǵı baylanıstı ornatıw esaplanadı. Islep shıǵarıw jıyeki bolıp jumısshı maydanı esaplanadı. Jer maydanı daǵı imaratlar bolıp stanciya, skladlar, maydalap -saralaw zavodı hám bayıtıw kombinatı, awdarmalar, júklerdi belgilew punktleri esaplanadı. Karerdan imaratlar bolıp ishki otvallar, júkti qayta júklew stanciyasınıń kótergichlari hám yarım statsionarli maydalap -saralaw apparatı esaplanadı. Kapital kán jer astınan qazılǵan tar jolı dúzilisin o'tkzish, jer maydanınan konga jol ashadı yamasa qanday da qazib shıǵarap atırǵan bóleginen basqasına hám qirqma lаhmni otırǵızıw múmkinshiligin támiyinlew koni ashıw dep ataladı.
Konni ashatuǵın kán lаhmi qiyali (kapital lаhm, jer astı kán lаhmi, tunnellari, páta stvollari, ruda túsiriwler) bolıwı múmkin. Birpara jaǵdaylarda konni qazıw jumısları ashıw lаhmsiz alıp barıladı (kabelli kranlar, minarlı ekskovatorlar qabıllaw waqtında ). Bunday usıl lahim ashıw dep ataladı. Noruda qurılıs materialları kánleri ushın kapital lаhmlаr menen ashıw ásirese xarakterli esaplanadı. Prof. Ye. F. SHeshko kapital lаhmni jaylanıwı, olarǵa hizmat etilgen ustuplarning sanı, tiykarǵı tayınlanıwı hám statsionarligi boyınsha klassifikatsiyasini jaratqan. Karerning konturı degende, karerning yuqorgi shetleri túsiniledi. Kapital lаhmlаrkarerning ohirgi konturınan keyin yamasa onıń ishinde qóyıladı. Birinshi jaǵdayda lаhmlаrsırtqı, ekinshi jaǵdayda ishki dep ataladı. Tek bir ustupni ashatuǵın lahmga bólek tereń bolmaǵan hám geyde tereń gorizontalı yamasa jabıq kánlerdiń orta hám úlken bolmaǵan qatlamında qabıl etiledi. Úshewden aspaǵan ustuplarni ashıw lаhmlаrtısqarıd qóyıladı. Jatiq kánlerdi qazib alıw waqtında bolǵan lаhmlаrmenen alıw ishinde qóyılıp qabıl etiledi. Bólek lаhmni sırtqı hám ishki qoyılıwı nisbtan karer konturın jaylanıwı hám júk oqizishni tolıq tarqatıw boyınsha baylanıslı emes dep esaplanadı.
Tek ǵana karerdan júkti tarqatıw ushın yamasa karerga transport quralların yetqazib beriw ushın mólsherlengen lаhmlаr“juftli” dep ataladı. Juftli lаhmda hár bir ashılǵan jıyekte eki jol ámeldegi bolıp, jer maydanı menen baylanıstırıp turadı, birewi bos transport quralların qabıllaw ushın keyingisi júklerdi jıberiw ushın hizmat etedi.
Bunday ashıw transport jumıslarında háreket úzliksizligin, kapital lahmda úlken o'tqazib jiberiw qábiletin hám kavjoylarni transport quralları menen joqarı támiyinleydi. Sırtqı kapital lаhmlаrstatsionar jaylasadı. Ishki kapital lаhmlаrmúmkinshiligi boyınsha karerning islemeytuǵın bartida, ol da statsionar jaylasadı. Karer kán jumısları fronti baǵdarın konning hár-qıylı islep shıǵarıw basqıshlarında qatlam jınısların hám paydalı qazilmani bir tegis bolıwın saqlaw sharayatından tańlaw kerek. Bunnan tısqarı jumıs fronti baǵdarın tańlawda karer maydanın gipsometriyasini hám jınıslardı jatıw múyeshin názerde tutıw kerek. Jumıs frontini jaylanıwı grunt suwini tábiy múddetin hám kavjoydan isletilingen jayǵa atmosfera jawınların támiyinlew kerek. Paydalı qatlamı birdeyde dúzilgen hám miynet ónimliligi úlken bolmaǵan karerda aqırı tuyıq ish bolıp tabıladı hám konni ashıw karer maydanınıń flangida jaylasqan bólekli lahmda ámelge asıriladı.
Juwmaq
Hulasa etip búydew kerek, Ózbekstanda keyingi jıllar islep shıǵarıw kárxanalar, zavodlar, ximiya sanaatı rawajlanıwına kútá úlken áhmiyet berilip atır.
Usınıń menen bir qatarda taw kanshilikkada úlken itıbar qaratilmaqta. Ózbekstanda ruda emes kánleri kóp tarqalǵan bolıp olar arasında mramor hám granit kánlerinde bar. Songi jıllarda qurılıs materialları de ekologiyalıq taza qurılıs ónimler qollanılıwı talabı asip barıp atır. Sol maqsette dekarativ taslar isletiwde mramor hám granitke talap arttı.
Do'stlaringiz bilan baham: |
