Мазкур ўқув услубий мажмуа фаннинг ишчи ўқув дастури ва ишчи ўқув режасига мувофиқ ишлаб чиқилди

МТлар тузилиши ва ишлаш тамойили. МТлар иш режимлари ва характеристикалари.

МТларнинг уланиш схемалари 7.3-расмда кўрсатилган: умумий исток (УИ), умумий сток (УС) ва умумий затвор (УЗ) уланиш. Асосий уланиш схемаси бўлиб УИ уланиш хизмат қилади.

а) б)

в )

7.3-расм. МТларнинг уланиш схемалари: УИ (а), УС (б) ва УЗ (в).

МТ статик характеристикалари.
Статик сток характеристикалар оиласи деб затвор – исток кучланиши U_ЗИ нинг ўзгармас қийматларида сток токи I_C нинг сток – исток кучланиш U_СИ га боғлиқликлари I_С =f (U_СИ) га айтилади. Сток – исток кучланишининг U_СИ = 0 ÷ U_СИ.ТУЙ оралиғида ортиши канал токи қийматига қарши таъсир этувчи иккита эффектни ҳосил қилади. Бир томондан U_СИ ортиши билан электронларнинг каналдаги дрейф тезлиги ортади, ток кучи қиймати эса дрейф тезликка чизиқли боғлиқ, демак, ток қиймати ортиши керак. Иккинчи томондан эса, U_СИ нинг ортиши каналнинг «понасимонлигини» орттиради, яъни канал қаршилиги ортади. Натижада, U_СИ ортиши билан бу икки омилнинг биргаликдаги таъсирида сток токи чизиқли ўзгаришга нисбатан сустроқ ортади. Сток – исток кучланиши U_СИ =U_СИ.ТУЙ қийматга етганда сток токининг ортиши тўхтайди (7.4,б-расмда Н нуқталар). Бу сток характеристикаларнинг горизонтал соҳаларига мос келади ва тўйиниш соҳаси деб юритилади. Затвор – исток кучланиш U_ЗИ қанчалик катта қийматга эга бўлса, U_СИ кучланишнинг шунчалик кичик қийматларида тўйиниш содир бўлади.

а) б)

7.4-расм. n – каналли МТнинг сток – затвор (а) ва
сток (б) ВАХлари оиласи.

Сток характеристикаларда мустақил соҳаларни фарқлаш керак. Характеристиканинг штрихланган чизиқдан чапроқ қисмида (текис ўзгарувчан канал режими, I соҳа) транзистор ўзини оддий резистордек тутади, бунда резистор қаршилиги затвор – исток кучланиш U_ЗИ га боғлиқ. МТнинг ушбу хусусиятидан, масалан, бошқарилувчи потенциометр ҳосил қилиш учун ишлатилади.

Характеристиканинг штрих чизиқдан ўнгроқда жойлашган соҳасида (фазовий заряд режими ёки тўйиниш режими юзага келади, II соҳа) транзисторнинг асосий функцияси – канал токини бошқариш амалга оширилади.
Тўйиниш режимида U_СИ кучланиш ортиши билан канал узунлиги бироз камаяди (канал узунлигининг модуляцияси ҳодисаси). Бунинг натижасида канал қаршилиги камайиб, сток токи ортади.
Сток – исток кучланиши U_СИ нинг катта қийматларида (III соҳа) сток яқинида затвор – канал ўтишнинг кўчкили тешилиши содир бўлади. Ўтишдаги тескари кучланиш U_СИ - U_ЗИ га тенг бўлгани сабабли, U_ЗИ кучланиш камайганда тешилиш кучланиши U_СИ.ТЕШ ҳам камаяди.