Мазкур ўқув услубий мажмуа фаннинг ишчи ўқув дастури ва ишчи ўқув режасига мувофиқ ишлаб чиқилди

УЭ схема. УЭ уланган схемада чиқиш токи бўлиб коллектор токи I_K, кириш токи бўлиб база токи I_Б, чиқиш кучланиши бўлиб эса, U_КЭ кучланиши хизмат қилади. Шу сабадан УЭ уланган схеманинг чиқиш характеристикалари база токи I_Б нинг берилган қийматларида I_K = f (U_КЭ) боғланишдан иборат (4.7,б-расм).
Коллектор токининг база токига боғлиқлиги (4.8) тенглама орқали ифодаланади. Кўрганимиздек, β ва I_К0 параметрлар қийматлари КЎ қандай уланганига боғлиқ. Коллектор соҳасининг ҳажмий қаршилиги r_К ҳисобга олинган ҳолда КЎдаги кучланиш га тенг. Натижада, U_БЭ>0 ва U_КЭ>0 бўлганда ҳам актив режим амалга ошиши мумкин. Режимлар алмашиши КЎдаги кучланиш U_КБ = 0 бўлганда содир бўлади. Бундан U_КЭ нинг изланаётган бўсағавий қиймати . U_БЭ нинг қиймати берилган база токига мувофиқ кириш характеристикалардан, I_K⁰ нинг қиймати эса (4.6) тенгламада I_K⁰=0 деб қабул қилиниб топилади, чунки КЎдаги кучланиш нолга тенг деб берилган. Натижада,
, (4.7)
бу ерда, β₀ – кучланиш U_КБ=0 бўлгандаги β нинг қиймати, I_K⁰ – ток эса, база токининг берилган қийматидаги коллектор токи қиймати.

а) б)

4.7-расм. УБ (а) ва УЭ (б) уланган БТнинг чиқиш характеристикалари.

Шундай қилиб, (4.7) тенгламалар ёрдамида берилган база токи нуқталари ордината ўқида бўсағавий кучланиш U_КЭ⁰ ни ва абсцисса ўқида коллектор токи I_K⁰ қийматларини берувчи чизиқни чизиш мумкин (4.7-б расмда пунктир чизиқ). База токининг ҳар бир қиймати учун соҳа актив режим соҳасига, U_КЭ < U⁰_КЭ соҳа эса тўйиниш режими соҳасига мос келади.

Актив режим учун чиқиш характеристикаларни кўриб чиқамиз. I_Б=0 бўлганда барча U_КЭ ≥ 0 қийматларда актив режим ўринли бўлади, бунда коллектор токи ифода билан аниқланади.
U_КЭ ортиши билан, Эрли эффекти таъсири натижасида β нинг қиймати ортади. Шунинг учун УЭ схемада чиқиш характеристикалар тиклиги УБ уланган схемага нисбатан β марта ортиб, сезиларли бўлиб қолади.
Тўйиниш режимида β ва I_К0 лар КЎдаги тўғри кучланишга кучли боғлиқ функцияларга айланади. U_КБ ортиши билан I_К0 ток йўналишини ўзгартиради ва экспоненциал ўсади, β қиймати эса инжекция коэффициенти нинг камайиши ҳисобига нолгача кескин камаяди. Ушбу омилларнинг биргаликдаги таъсири ҳисобига коллектор токи U_КЭ камайиши билан кескин камаяди ва да нолга тенг бўлиб қолади ( - эмиттер токини узатишнинг инверс коэффициенти).
УЭ уланган БТ нинг Эрли эффекти эътиборга олинган статик чиқиш характеристикалари 4.8-расмда келтирилган.

4.8-расм. УЭ уланган БТ нинг Эрли эффекти эътиборга олинган ҳолда чизилган статик чиқиш характеристикалари.

Чиқиш характеристикалар оиласи актив режимда база токи I_Б ёки коллектор-база кучланиши U_КЭ ни ортиши билан U_ЭРЛИ кучланишидан чиқувчи тўғри чизиқлар билан ифодаланади.