Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

Nazorat savollari:
1.Urug’larni ekish usullarini sanab bering?
2.Urug’larning ekishning taxminiy me’yori qanday aniqlash mumkin?
16-MAVZU: VEGETATIV USULDA KO’CHATLAR TAYYORLASH


Reja:
1. Tabiiy vegetativ ko’paytirish haqida tushuncha
2. Sun’iy vegetetiv ko’paytirish (qalamcha, parxish va payvand qilish).


Tayanch iboralar: vegetativ organlar, payvand tag, payvand dust onalik plantatsiya, vegetativ usul, tabiiy ko’payish, sun’iy ko’payish, ildiz poya qalamchalar, yashil qalamchalar va boshqalar.


I. Tabiiy vegetativ ko’paytirish
Dorivor o’simliklarni vegetativ ko’paytirish usullari boshqa o’simlikshunoslik sohalariga qaraganda ko’proq qo’llaniladi.
Vegetativ ko’paytirishga quyidagilar kiradi:
1. Urug’idan ko’paytirganda ota-ona xususiyatlarini takrorlamaydigan dorivor o’simliklar.
2. Urug’ tugmaydigan yoki pishgan urug’ bermaydigan o’simliklar.
Tabiiy vegetativ ko’paytirish quyidagi vegetativ organlar yordamida amalga oshiriladi.

1. 
   Barglar to’pi, “mo’ylovlilar”.
   
2. 
   Palaklilar – yer bag’irlab o’suvchi, oxirida bargli to’plamga ega novdalar. Palakli va “mo’ylovlilar” orasidagi farqi juda kam.
   
3. 
   Ildizpoya – yer osti o’q ildiz, ularda uyqudagi kurtaklar mavjuddir.
   
4. 
   Bachki ildiz – o’simlik ildizida uyqudagi kurtaklardan hosil bo’livchi novdalar.
   
5. 
   Piyozchalar. Piyozli o’simliklar ikki gurug’ga bo’linadi: doim yashil va bargi to’kiladigan o’simliklar. Ikkinchi guruh o’z vaqtida piyozchalarning joylashishiga ko’ra yer osti va yer usti – poyasida, barglar qo’ltig’ida joylashganva bulbochkalar bilan to’la to’pgul ko’rinishida bo’ladi.
   
6. 
   Ildiz tuganaklari yoki shakli o’zgargan ildiz – oziq moddalar joylashadigan joy. Shuni esda tutish kerakki, ko’paytirish uchun ildiz tuganagining o’zi yaroqli emas, chunki poyadagi xaqiqiy tuganaklar (kartoshka) singari ularda uyqudagi kurtaklar mavjud emas, shuning uchun ularni ildizpoyasi bilan birga ajratiladi.
   

7. 
   Poya tuganaklari esa bo’lak-bo’lak xolda ham ko’payadi. Ular chegarali o’suvchi poya tuganaklariga, ya’ni vegetativ oxirida o’sishni to’xtatuvchi (kartoshka, topinambur) va o’sishi davom etuvchi poya tuganaklari keyingi vegetatsiya davrlarida ham o’sadi.
   
8. 
   Tuganakpiyozlilar. Tuganakpiyozli shafran va boshqalar kiradi. Ular tuganakpiyozlarni bo’lish va bolachalari bilan ko’payadi.