|
Payvand qilish asoslari
Ko’chatlarni payvand qilish uchun quyidagi asboblar kerak bo’ladi:
Dastlabki kesish ishlari uchun tok qaychi;
Payvand qilinadigan qismlarni tayyorlash uchun o’tkir pichoq;
Biriktirish uchun izolenta yoki izolenta kabi yaroqli vosita;
Ko’chat jaroxatlarini himoya qilish uchun maxsus buyoq-
Moxir payvand ustalari maxsus pichoqlardan foydalanishnp afzal ko’radilar. Shunday bo’lsada, payvand qilish uchun har qanday O’tkir pichoqdan foydalanish mumkin, eng asosiysi, uning bog’bon qo’liga mos tushishidir. O’tmaslashib qolgan pichoqlar ish oldidan albatta charxlanishi kerak. O’tkir asboblar bilan ishlash jarayonida alohida ehtiyotkorlik kerak, har bir kesishni amalga oshirishdan oldin, barmoklar kesish yo’liga nisbatan xavfsiz holatda ekanligiga ishonch hosil qilish zarur. Yog’ochligi bilan yashirin va nish o’rgan ko’rtak payvand kilpnadp. O’zbekistonda yashirin ko’rtak iyul oxirlaridan sentyabr o’rtalarigacha payvand kilpnadp. Bunpng uchun ko’rtaklar shu yil paydo bo’lib, kelgusi yil bahorda o’sadigan novdalardan olinadi. Nish o’rgan ko’rtaklar bahorda daraxtning pustlog’i tanasidan kuchadigan bo’lgan vaqtda payvand kilpnadp. Bunda ko’rtaklarnp o’tgan yilgi, ya’ni kuzda tayyorlab qo’yilgan qalamchalardan olinadi. Bunday ko’rtaklar payvand qilinib, ikki-uch xafta o’tgandan keyin o’sa boshlaydi. Bu payvandlar, o’tgan yili yozda qilingan payvandlarga Qaraganda, o’sishda orkada qoladi. Tez o’sadigan meva daraxtlariga (shaftoli, olcha, o’rik, va bodomga) nish o’rgan ko’rtaklar payvand qilinsa, shu yiliyok bokka o’tqazishga yaraydigan ko’chatlar olinadi. Urug’li meva turlari, danakli meva turlariga Qaraganda, sekinrok o’sgani uchun ularga bahorda ko’rtak payvand qilib usha yiliyok bokka o’tkazsa bo’ladigan ko’chat olib bo’lmaydi.
Ko’rtak payvand qilgan vaqtda payvandtaglarnpng pustlog’p yog’ochlpkdan yaxshi ajraladigan bo’lishi lozim. Payvandtaglarnpng ildiz bugzi yonidagi poyalari, odatda, oddiy kalamdan ingichka bo’lmasligi va ildiz bugzidan 20-25 sm gacha bo’lgan yuqori qismida yon novdalari bo’lmasligi lozim.
Meva daraxt turlari va navlarini payvand qilish muddatlari payvandtaglarning kambial faoliyatiga, qalamchalarning holatiga, iqlim sharoitiga hamda payvandtag va payvandustnpng biologik xususiyatlariga qarab belgilanadi. O’zbekistonda ko’rtak payvand qilish uchun eng qulay muddat avgust boshlaridan sentyabr boshlarigacha bo’lgan davrdir. Bu davrda qalamcha kesib olinadigan novdalardagi ko’rtaklar yaxshi pishgan, payvandtaglarning pustlog’p esa yaxshi kuchadigan, ya’ni kambial aktivlik yuqori bo’lgan davr bo’ladi. Bu davrning oxirlarida qilingan ko’rtak payvand, ko’pincha yaxshi natija bermaydi, chunki payvandust va payvandtag yaxshi to’tib ketmaydi, zaxira uchun oziq moddalar tuplay olmaydi va qishda qurib qoladi. Olxo’ri va olcha qisqa muddatlarda payvand kilpnadp, chunki ularda shira harakati uzoq davom etmaydi, olma, o’rik, shaftoli, yovvoyi gilos, esa birmuncha uzoqroq muddat ichida payvand kilpnadp.
Har xil meva daraxtlari ko’chati yetishtiriladigan ko’chatzorda birinchi navbatda qalamchalari ertarok iishadigan va vegetatsiya davri ancha qisqa bo’lgan danakli turlar, keyin esa urug’li turlar ko’rtak payvand kilpnadp. Dastavval shaftoli va o’rik, so’ngra olxo’ri va magalebka, ulardan keyin olcha, gilos va ketma-ket tartibda nok, olma va eng keyin bexiga navbat keladi. Dar bir tur orasida sekin o’sadigan va o’sishni barvaqt tugallaydigan navlar, tez o’sadigan va o’sishni kech tugallaydigan navlari (rozmarin, renet simirenko olma navlari)ga Qaraganda, ilgarirok payvand kilpnadp. Past bo’yli payvandtaglar boshqa barcha payvandtaglarga Qaraganda, ilgari payvand kilpnadp. Ertaki navlarning qalamchalari, odatda, ilgarirok pishsa ham, pishmagan novda ko’rtaklarini, ko’rtak payvand qilish usuli amalda qo’llanilmokda. Pishmagan novda ko’rtaklarini payvand qilganda payvandtag bilan payvandust kambiy qatlamlari bir-biriga to’g’ri kelishi va ularning to’tib ketishini ta’minlaydigan xujayralar bo’linishining yuz berishi muhim shartdir.
Erta yozda ko’rtak payvand qilish usuli muvaffaqiyatli amalga oshirilsa, bu orqali ko’rtak payvand qilish muddatini o’zaytirish orqali tez o’sadigan danakli meva turlarining urug’ini ekkan yiliyok bir yashar ko’chatlarni yetishtirish mumkin bo’ladi. Payvandlangan o’simlikning o’z ildizidan o’sa boshlashiga yo’l qo’ymaslik uchun, past bo’yli payvandtaglar ildiz bugzidan yuqorirokka ko’rtak payvand qilinishi lozim. Sovuqka chidamli tana hosil qilish uchun, ko’rtak payvandni yovvoyi nihol tanasining yuqorirogiga ulash kerak. Ko’rtaklarnp payvandtagning shimol yoki garb tomoniga payvand qilish yaxshirokdir. Harorat yuqori bo’lib va keskin o’zgarib to’rishi sababli ko’rtaklarning tutpshpga salbpy ta’sir etadigan janubiy va sharkiy tomonga ko’rtak payvand kilmaslik kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
