Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

PAYVANDTAGLARNI VEGETATIV YO’L BILAN KO’PAYTIRISh
Past va pakana bo’yli payvandtaglarning qisqacha tarixi. Past va pakana bo’yli payvandtaglar vegetativ yo’l bilan ko’paytiriladi. Ildiz otgan qalamcha, yog’ochlangan qalamcha, ko’k qalamcha, ildizdan chiqqan bachkilar va hokazo yo’llar bilan ko’paytiriladi. Shuning uchun ular klon (duragay) payvandtaglar guruhiga kiradi.
Klon payvandtaglarni vatani yukori Osiyo. Bularga Kavkaz va Kavkaz orti mamlakatlari kiradi.
Klon payvandtaglardan XV asrda Frantsiyada foydalana boshlashgan. G’arbiy Yevropada XVIII asrda keng qo’lamda qo’llana boshlangan.
XIX asrda Krimga olib kelingan, so’ng diyorimizga ham 1902 yili P.P.Shreder tomonidan dusen III, paradizka VIII turlari olib kirilgan.
“Hozircha olma daraxtlari uchun paradizka bilan dusendan yaxshiroq past bo’yli payvanttag topganim yo’q deydi –I.V.Michurin (Tanlagan asarlar –Toshkent –1961)”.
Payvandtaglar turi ko’p bo’lsa ham boshida ularni ajratadigan guruh va raqamlari bo’lmagan.
1912 yili Angliyani Ist-Moling tajriba stantsiyasida 1M R.G.Xerton payvandtaglarning har xil davlatlardan ajratib olingan turini bir yerga jamlab, birinchi bo’lib ularni bir sistemaga soldi. U 16 turdagi olma payvandtaglarini ajratib, ularni rim raqamlari bilan belgiladi (I-XVI).
Bir davrda noklar uchun ham vegetativ ko’payadigan klon payvandtaglar ajratib olindi va ularni A dan S gacha bo’lgan harflar bilan belgilandi.
Halqaro kelishuvlar asosida olma payvandtagi raqami oldiga YeM (Ist-Moling) harfini qo’llashga qaror qilindi. Keyinchalik faqat M harfi qo’llanadigan bo’ldi. Hozirgi vaqtda hamma davlatda rim raqamlari o’rniga (M-I, M-II) qo’llashga kelishilgan.
VIII va IX turdagi payvandtaglar paradizka deb ataladi.
III, V va VII dusen deyiladi. Ist-Moling payvandtag turlaridan ko’proq M-I, M-II, M-III, M-IV, M-V, M-VII, M-VIII, M-IX, M-XIII va M-XVI axamiyatliroqdir. Keyincha­lik bu kollektsiya M-XXV va M-26 turlar bilan to’ldirildi.
O’tgan asrning 20-yillarida Ist-Moling tajriba bo’limida Mertona bog’dorchilik instituti bilan hamkorlikda (Shvetsiya) bir qator qon bitiga chidamli payvandtaglar yaratildi va ularga Moling-Merton nomi berildi. Ular «MM» belgisi bilan yuritila boshlandi va ularga 101 dan 115 gacha bo’lgan raqamlar berildi.
Bu guruhdan eng ahamiyatlilari quyidagilardir: MM-102, MM-104, MM-106, MM-109 va MM-111. Shimoliy Kavkaz bog’dorchilik va uzumchlik ilmiy-tekshirish institutida G. V. Trusevich ham 1-48-1 va 1—48—46 raqam ostida, janubiy bog’dorchilik uchun qiziqarli bo’lgan turlarni yaratdi.
Vegetativ yo’l bilan ko’paytiriladigan o’z vaqtida keng ko’lamda ommalashgan payvandtaglar quyidagi guruhlarga bo’linadi.