Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

Takrorlash uchun savollar:

1. Kategoriya va klasslar haqida tushuncha bering.
2. Har bir ekin urug’ini nav tozaligi bo’yicha foizni belgilang.
3. O’rtacha namuna qaysi tartibda olinadi?
4. Necha xil shchuplarni bilasiz?


Topshiriq.
14-MAVZU: URUG’ChILIK MAYDONLARINI TAShKIL ETISh


1. Ishning maqsadi: Boshlang’ich selektsiya materiali ko’chatzori (kollektsiya va duragaylar ko’chatzori), selektsiya ko’chatzori, nazorat ko’chatzori, maxsus ko’chatzorlarni tashkil qilish tizimini o’rganish.
Selektsiya jarayonining tartibi ekinni biologik xususiyatlariga, selektsiya oldida turgan vazifalarga, navlarga (duragaylarga) qo’yiladigan talablarga selektsionerlarning mahoratiga va boshqalarga bog’liq. Selektsiya jarayonining tartibi barcha ekinlar uchun umum qabul qilingan ravishda olib boriladi. Lekin bu tartib, ekinlarning changlanish usullariga qarab birmuncha o’zgaradi, chunki o’zidan changlanuvchilarni yonma-yon turganlaridan olingan urug’larni keyingi yillar ekish mumkin. Chetdan changlanuvchilarning ko’chatzorida yonma-yon turganlaridan olingan urug’larni keyingi yili ekib bo’lmaydi, chunki chegdan changlanish tufayli genetik soflik yo’qoladi. Chetdan changlanuvchi o’simliklar selektsiyasida selektsion materiallarning sofligini ta’minlash maqsadida tanlab olingan nomer va navlardan urug’ olish uchun ularni bir-biridan ma’lum uzoqlikda (cheklangan xolda) o’stirish kerak.
Selektsiya jarayonining umumiy tartibi

Boshlang’ich manba ko’chatzori
Kollektsiya ko’chatzori	Duragay ko’chatzori

Selektsiya ko’chatzori

Nazorat ko’chatzori

Dastlabki nav sinash

Ko’chatzor xillari asosan 4 hil bo’ladi.

Boshlang’ich material ko’chatzori. U o’z navbatida 2 ga bo’linadi.
I. Kollektsiya ko’chatzori va duragaylar ko’chatzori.
a) Kollektsiya ko’chatzorida yangi keltirilgan selektsioi materiallar o’rganiladi va ularning ichidan eng munosiblarini tanlab seletsiya ko’chatzorlariga ekish uchun beriladi. Kollektsiya ko’chatzorlariga har bir ekinning 200-300 namunasi ekiladi, ayrim hollarda bundan ko’proq ekish ham mumkin. Kollektsiyako’chatzoridagi materiallar to’ldirilib yangilanib turiladi. Mavjud namunalarning hammasi bir yilda ekilishi shart emas. Odatda ularning yarmi yoki uchdan bir qismi ekiladi. Har bir kollektsiya bo’yicha yoppasiga ekiladigan ekinlarning 500-1000 ta qatorlab ekiladigan ekinlarniig esa, 100-200 ta urug’i yoki tuganagi ekiladi.
1. O’suv shoxlari cheklangan dorivor o’simliklarni kollektsiya ko’chatzorida joylashtirish tizimi.
O’suv shoxlari cheklangan dorivor o’simliklarga (bargizub, qoqio’t, jag’-jag’, kiyik o’ti va h) kirib, bu o’simliklar bo’yi nisbatan kalta (20-50sm) yon shoxlari cheklangan (rivojlanmagan), shuning uchun bu o’simliklar ko’chatzorlarda qalinroq ekilib, ularning kollektsiyako’chatzorida har bir turi bo’yicha 500-1000 donagacha ko’chat bo’lish kerak.
2. Baland bo’yli, ko’p shoxlanuvchi, shoxlari yon tomonga tarqaluvchi dorivor o’simliklarga (moychechak, valeriana, mavrak, dalachoy va h) kirib, kollektsiya ko’chatzorlariga joylashtirish uchun har bir turi bo’yicha ko’chatlar soni 200-300 donagacha ko’chat bo’lishi kerak.
Ikkala xolatda ham o’simliklar kichik maydonchalarga bo’lingan xolda joylashtiriladi va har bir maydoncha oralig’ida kichik yo’lchalar bo’ladi, namuna ko’chatzorlarida har bir o’simlik turi aloxida asosiy yo’llar bilan cheklangan maydonchalarga joylashtiriladi va uning bosh qismiga ko’chatzorlarning nomi, dorivor o’simliklar turi-maxalliy, ruscha, lotincha nomi ko’chatlar soni yozilgan taxtacha o’rnatiladi.