Mazkur ishchi o‘quv dasturi Bioinjeneriya va oziq-ovqat xavfsizligi fakulteti Kengashining 2020 yil " " dagi yig‘ilishida muhokama qilinib, tasdiqlash uchun tavsiya etilgan.

IV. Parxish- ona o’simlikda rivojlangan novdalarning ildiz otishi bo’lib, uning quidagi turlari bor:

1. 
   Gorizontal parxish. Chuqur bo’lmagan jo’yaklarga yosh shoxlar joylashtiriladi, ular qadab qo’yiladi va novdalarning o’sish sur’atiga ko’ra mavsumda 2-4 marta chopiladi. Bo’yiga kesish yoki shoxlar asosan
   yaqinidan 2-4 o’ram mis sim bilan tortib qo’yish yaxshi natija beradi.
   
2. 
   Yoysimon parxish. Oldindan qadalgan novda qismini vaqtincha ko’mib quyiladi.
   
3. 
   P u l p a — bu tuproqqa ko’milgan qism yuqorisidan yangi o’simlik, hosil bo’lishidir (malina, maymunjon va boshqalar).
   
4. 
   Havodagi parxish. Bu usul o’simlik juda o’sib ketib, uning balandligini qisqartirish zarur bo’lib qolgan hollarda ishlatiladi.
   

Ildiz otishi mumkin bo’lgan joylardagi barglar olib tashlanadi. Tuvakni kesib, tagidagi teshikdan ildiz otishi zarur novda o’tqaziladi. Novdani mo’yna bilan o’rab, unga mos ravishda tuvak yasab o’rnatilib, yengil tuproq bilan to’ldiriladi va sug’oriladi. Yaxshi ildiz otishi uchun poya bo’ylamasiga kesib qo’yiladi. Tuvak o’rniga novdani polietilen plyonka bilan o’rab qo’ysa ham bo’ladi.

5. 
   Chopmoq. Uni terak, lipa va boshqa o’simliklarni ko’paytirishda qo’llaniladi. Agar yosh daraxt kesilsa, u holda kuchli rivojlangan to’nka novdalari hosil bo’ladi. Novdalar 8-10 sm. uzunlikka yetganda, birinchi chopiq o’tkaziladi (ular uzunligining 2/3-3/4 qismi, albatta to’yimli tuproqda). Ikkinchi chopiq novdalar uzunligi 15-18 sm, bo’lganda bajariladi. Uchinchi chopiq 45-50 sm. li novdalarda amalga oshiriladi. Sentyabr oxirlarida tuproqni ochib, ildiz otgan novdalar kesib olinadi va ularni ko’chatxona yoki doimiy joyiga ekiladi.
   

V. Payvand qilish — bu bir o’simlik qismini boshqa o’simlikka o’tqazish va ularning bir bo’lib ketishi, bunda payvand kilinayotgan o’simlikning nav xususiyaglari saqlanishi ta’minlanadi. Payvandlanayotgan o’simlik yoki uning qismi payvand tag deyiladi, payvandlanuvchi qismi esa iayvando’st yoki payvand deyiladi. Payvand po’stli va yog’ochli kurtak (ko’z yoki qalqon deyiladi) yoki qalamcha, ya’ni barcha kurtaklari bilan novda (shoh) bo’lishi mumkin.
Payvandlashning juda ko’p usullari mavjud. Ularni tanlash quyidagilardan aniqlanadi: a) o’simlikning nav hususiyatlari bo’yicha; b) payvandlash muddati, payvand tag va payvand holati bo’yicha; v) payvand va payvand tag diametrlarining mos kelishi bo’yicha.
Payvandlash vaqti bo’yicha ikki davrni ajratish mumkin. Birinchi davr — shira xarakati boshlaguncha, ya’ni po’stloq qatlamlari yog’ochdan ajralmaganda. Bu holda qalamchali payvand, qo’shimcha til bilan, ko’ndalang kesim, yoriqli va boshqa usullarda payvandlash mumkin. Ikkinchi davr — shira xarakati boshlangandan keyin, pustloq yog’ochdan yaxshi ajralganda. Bu davrda payvandlashning po’stloqni ajratish bilan bog’liq usullari qo’llaniladi: po’stloqni ajratish, kurtak payvand, ko’prik qo’yish va boshqalar. Ixtiyoriy usulda payvandlashda tutib ketishi quyidagi xususiyatlarga bog’liqdir:
1. Payvand sifati va holati. Payvand qalamchalari sog’lom (sovuq urmagan, kasallanmagan, zararkunandalar bilan zararlanmagan), kuchli yaxshi rivojlangan va pishgan kurtaklari bo’lishi kerak. Kurtak payvanddan tashqari, barcha payvand turlariga qalamchalarni qish boshlarida qattiq sovuqlar boshlanmasdan ilgari tayyorlash kerak. Payvand qilinguncha qalamchalar past xaroratda, nam holda saklanadi.