Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti

9-mavzu. Auditor, bank va kredit xujjatlar.

1. Auditor, bank va kredit xujjatlar xakida tushuncha.

2. Auditor, bank, kredit xujjatlarini turkumlanishi.
3.Auditor, bank, kredit xujjatlarini rasmiylashtirish.
4. Buxgalteriya xujjatlarini aylanishini tashkil kilish
tartibi.
5. Buxgalteriya xujjatlarini saklash tartibi.

1. 
   Auditor, bank va kredit xujjatlar xakida tushuncha.
   

Buxgalteriya soxasida xujjat deb xukukiy asosga ega bulgan ma’lum rekvizitli ish kogoziga aytiladi. Buxgalteriya xisobida xujjatlashtirish deb esa xujalik operatsiyalarini xujjat yordamida rasmiylashtirish usuliga aytiladi. Buxgalteriya soxasida xamma xujalik operatsiyalarini xujjatlashtirish joriy buxgalteriya ma’lumotlari va buxgalteriya xisoboti kursatkichlariga isbotlovchi kuch beradi, shuning uchun xam ayrim xollardagi xujalik tortishuvlarini sud, xakamlik tomonidan tugri xal kilish imkonini beradi.

Buxgalteriya soxasida xujjatlashtirish yordamida davlat reja-topshiriklarining bejarilishini nazorat kilib, uz vaktida zarur ma’lumotlarni tezlikda olish imkoniyati yaratiladi.
Xujjatlashtirish yordamida xujalik mablaglarining xarakatini uz vaktida tugri xisobga olish, shuningdek, bir moddiy javobgar shaxsdan ikkinchisiga utkazishda moddiy kiymatliklarning butligi ta’minlanadi. SHuning uchun xam xujalik operatsiyalarini xujjatlashtirish natijasida mulk kuriklanadi. Xujjatlashtirilgan xamma ma’lumotlar korxonalarning xamma ishlari ustidan muayyan xujalik raxbarlari nazoratini ta’minlashi bilan birga, davlat va jamoat nazorat vakillariga xam ana shu ishlarning konuniyligini isbotlash imkonini beradi. Xujjatlashtirish yordamida xamma xisob-kitoblar amalga oshiriladi, xujalikning ishlab chikarish moliyaviy natijalari aniklanadi, xar bir xodimning mexnat natijalari, xarajat va daromad kursatkichlari va xakozolar topiladi.
Buxgalteriya xisobi korxonaning xujalik mablaglari va ularning tashkil topish manbaalarining xarakatini kursatadi. U xujalik jarayoni operatsiyalari ustidan yoppasiga va uzluksiz kuzatish olib borish, kuzatish natijasida olingan ma’lumotlarni ulchash va xujjatlarda kayd kilish xamda ularni yagona bir ulchovda, ya’ni pulda ifodalab umumlashtirish tizimidan iboratdir. Buxgalteriya xujjatlari ayrim korxonalarda sodir bulayotgan xujalik jarayoni va operatsiyalarini uzluksiz kuzatish va ketma-ket kayd kilishni amalga oshirish, xujalik ijtimoiy faoliyatining xamma tomoni ustidan nazorat olib borishni ta’minlash usulidir.
Buxgalteriya soxasining xar bir kayd etilgan yozuvi, amalga oshirilgan xujalik operatsiyasini yoppasiga xujjatlashtirishga asoslanadi.
Buxgalteriya soxasida natura ulchovi, mexnat va pul ulchovlaridan foydalaniladi. Xar kanday xujalik operatsiyasi albatta pulda ifodalanadi. SHuning uchun xam buxgalteriya xisobi pulli xisob turi deb yuritiladi, ya’ni sodir bulgan xujalik jarayoni va operatsiyalarini umumlashtirish fakat pul ifodasida olib boriladi.
Demak, xujjatlashtirish xujalikda amalga oshirilgan xujalik operatsiyalari ustidan nazorat urnatish bilan birga, iktisodiyot tartibini ta’minlaydi.

2.