Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

«Kassa» schyoti quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
D-t K-t 
Kassadagi naqd pullarning boshlang‘ich
qoldig‘i 2 000 
2) Kassadan naqd pul sarflandi 500 000 
4) Kassadan naqd pul sarflandi 280 000 
1)Kassaga naqd pul kelib tushdi 500 000
3) Kassaga naqd pul kelib tushdi 300 000 
Jami kelib tushgan (oborot) - 800 000 
Jami sarflangan(oborot) 780 000 
Kassadagi naqd pulning oxiri 
qoldig‘i 22 000
 
Bu schyotdagi oxirgi qoldiq faqat debetida bo‘lishi mumkin, chunki mavjud bo‘lgan naqd puldan 
ortiqcha sarflash mumkin emas. 
2 - misol.
«Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» moddasi korxonalar 
mablag‘lari manbaini aks zttiradi. Balansda unga yozilgan summa - korxonalarning mol etkazib 
beruvchilarga bo‘lgan qarzi miqdorini ko‘rsatadi. Bu modda bo‘yicha boshlang‘ich qoldiq 400 000 
so‘mga teng deylik. 
«Mol etkazib beruvchi va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» moddasining o‘zgarishini 
anglatuvchi operatsiyalar korxonalar qarzining oshishini kamayishini ko‘rsatishi mumkin. Faraz 
qilaylik, uchta operatsiya sodir bo‘lgan: birinchisi - korxona mol etkazib beruvchilarga bo‘lgan qarzini 
150 000 so‘mga uzgan, ikkinchisi - korxonaning mol etkazib beruvchilariga qarzi 200 000 so‘mga 
oshgan, uchinchisi - mol etkazib beruvchilarga bo‘lgan korxona qarzini 350 000 so‘mga uzgan. 
Mol etkazib beruvchilarga doir operatsiyalarni hisobga olish uchun 6010-«Mol etkazib beruvchilar 
va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti yuritiladi. Bu schyot mablag‘lar manbaini aks 
ettiradi, shuning uchun undagi yozuvlar, mablag‘lar turlarini hisobga oladigan «Kassa» schyotiga 

---

34 
qaraganda boshqacha aks ettiriladi. Unda qoldiq, mablag‘lar manbaining kreditiga yoziladi. Mazkur 
schyotda ko‘payishni anglatuvchi operatsiyalar - kreditida, kamayishni anglatuvchi operatsiyalar - 
debetida aks ettiriladi. Demak, 150 000 va 350 000 so‘m shu schyotning debetiga, 200 000 so‘mni esa 
kreditiga yozish kerak. 
Boshlang‘ich qoldiq va operatsiyalar yozilgandan keyin, debet hamda kredit bo‘yicha oborotlar 
yakunini hisoblab chiqamiz va yangi qoldiq (saldo)ni topamiz. U quyidagicha bo‘ladi: 
(400 000+200 000-500 000= 100 000). 
«Mol etkazib beruvchilar va pudratchilarga to‘lanadigan schyotlar» schyoti unga operatsiyalar 
yozilganidan keyin quyidagi ko‘rinishga ega bo‘ladi: 
D-t