Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

33
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
22- Mavzu. Mahsulot tannarxini aniqlash va ularning buxgalteriya hisobi 
 
 
22.1. Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish usullari. 
22.2. Asosiy ishlab chiqarish xarajatlari va uni hisobdan chiqarish hisobi. 
22.3. YOrdamchi va umumishlab chiqarish xarajatlari va ularning hisobini 
tashkil qilish. 
22.4. Xizmat ko‘rsatish va davr xarajatlari hisobi. 
 
 
22.1. Mahsulot tannarxini kalkulyatsiya qilish usullari. 
Tashkilotning o‘zi tomonidan ishlab chiqariladigan (tayyorlanadigan) mahsulotning tannarxi deb 
ularning ishlab chiqarish tannarxi tan olinadi. Mahsulotning ishlab chiqarish tannarxiga ularni ishlab 
chiqarish bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkil etish bilan 
shartlangan xarajatlar kiritiladi. Ularga quyidagilar tegishli bo‘ladi: bevosita va bilvosita moddiy 
xarajatlar, bevosita va bilvosita mehnat xarajatlari, ishlab chiqarish xususiyatiga ega bo‘lgan boshqa 
bevosita va bilvosita xarajatlar (22.1-rasm). 
33
A.Toshpo’latov. Buxgalteriya hisobi fani bo’yicha o’quv-uslubiy majmua. –T; Iqtisodiyot, 2016 yil, 344 bet. 

---

161 
22.1-rasm. Tannarxga kiritiladigan xarajatlar tarkibi
.
34
Mahsulot (ishlar, xizmatlar) tannarxini aniqlashning asosiy usullari bo‘lib: oddiy, me’yoriy, 
buyurtma, bosqichli usullar hisoblanadi, savdo tashkilotlarida esa xarajatlarni inventar baholash usuli 
ham qo‘llaniladi 5-rasm. 
22.2-raasm. Tannarxni kalkulyatsiya qilish usullari.
35
 
22.2. Asosiy ishlab chiqarish xarajatlari va uni hisobdan chiqarish hisobi. 
Ishlab chiqarish xarajatlarining elementlari va kalkulyatsiya moddalari bo‘yicha hisob 
yuritishni ta’minlash maqsadida asosiy ishlab chiqarishning barcha xarajatlari 2010-«Asosiy 
ishlab chiqarish» schyotida tayyorlanayotgan mahsulot turlari bo‘yicha guruhlanadi.
34
A.Toshpo’latov. Buxgalteriya hisobi fani bo’yicha o’quv-uslubiy majmua. –T; Iqtisodiyot, 2016 yil, 344 bet. 
35
A.Toshpo’latov. Buxgalteriya hisobi fani bo’yicha o’quv-uslubiy majmua. –T; Iqtisodiyot, 2016 yil, 344 bet. 

---

162 
2010-«Asosiy ishlab chiqarish» schyotidan xarajatlarni hisobga olishda quyidagi korxona va 
tashkilotlar foydalanadi: 
−
mahsulot ishlab chiqarish bo‘yicha sanoat va qishloq xo‘jaligi korxonalari; 
−
qurilish-montaj, geologiya-qidiruv ishlarini bajarish bo‘yicha pudrat, geologiya va loyiha-
qidiruv tashkilotlari; 
−
xizmatlar ko‘rsatish bo‘yicha transport va aloqa korxonalari; 
−
ilmiy-tadqiqot va konstruktorlik ishlarini bajarish bo‘yicha ilmiy-tadqiqot korxonalari; 
−
avtomobil yo‘llarini asrash va ta’mirlash bo‘yicha yo‘l xo‘jaliklari. 
Ushbu schyotning debetida mahsulotlar ishlab chiqarish, ishlar bajarish va xizmatlar 
ko‘rsatish bilan bevosita bog‘liq bo‘lgan to‘g‘ri xarajatlar, shuningdek, yordamchi iishlab 
chiqarish xarajatlari, brakdan ko‘rilgan yo‘qotishlar va asosiy ishlab chiqarishni boshqarish va 
xizmat ko‘rsatish bilan bog‘liq bo‘lgan egri xarajatlar aks ettiriladi. 
2010-«Asosiy ishlab chiqarish» schyotining kreditida ishlab chiqarilgan tayyor mahsulot, 
bajarilgan ish va ko‘rsatilgan xizmatlarning haqiqiy tannarxi summasi aks ettiriladi.