Maxsus talim vazirligi samarqand davlat universiteti inson resurslarini boshqarish fakulteti

 
 Davr xarajatlari hisobi. 
Davr xarajatlari tarkibiga korxona ishlab chiqarish jarayoni bilan 
bevosita bog‘liq bo‘lmagan xarajatlar kiradi. Bular jumlasiga boshqaruv, tijorat bilan bog‘liq xarajatlar, 
shuningdek umumxo‘jalik xarajatlari, jumladan ilmiy-tadqiqot va tajriba-konstruktorlik ishlari 
bo‘yicha xarajatlar ham kiradi. Bu xarajatlar korxona asosiy faoliyati va mahsulot sotish bilan bog‘liq 
bo‘lmaganligi, lekin ma’lum bir jarayonlarni amalga oshirish bilan bog‘liq bo‘lganligi uchun ular 
operatsion xarajatlar, umumiy va ma’muriy xarajatlar deyiladi. Ular mahsulot ishlab chiqarish va sotish 
hajmiga bog‘liq bo‘lmagani, va aksincha, vaqt bilan, xo‘jalik faoliyatining davomiyligi bilan bog‘liq 
bo‘lgani sababli ular 
davr xarajatlari 
deb yuritiladi.
Mahsulot sotish, ma’muriy xarajatlar, xizmat ko‘rsatuvchi xo‘jaliklar xarajatlari, boshqa 
operatsion xarajatlar davr xarajatlari tarkibiga kiritiladi. 
Hisobvaraqlar rejasiga binoan davr xarajatlari quyidagi hisobvaraqlarda aks ettiriladi: 
9410-«Sotish xarajatlari» 
9420-«Ma’muriy xarajatlar» 
9430-«Boshqa operatsion xarajatlar» 
Nizomga binoan sotish xarajatlari tarkibiga quyidagilar kiritiladi:
- temir yo‘l, suv, avtomobil, ot-ulovda tashish xarajatlari hamda transport vositalari bekor turib 
qolganligi uchun to‘langan jarimalar; 
- savdo va umumiy ovqatlanish korxonalarining xarajatlari; 
- mahsulot (ishlar, xizmatlar)ni sotish bilan bog‘liq mehnatga haq to‘lash xarajatlari (ma’muriy-
boshqaruv xodimlaridan tashqari); 
- ularning ijtimoiy sug‘urta ajratmalari; 
- savdo ehtiyojlari uchun foydalaniladigan binolar, inshootlar va xonalarni ijaraga olish, saqlash 
va tuzatish xarajatlari; 
- asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar amortizatsiyasi; 
- sanitariya kiyim-boshi, oshxona dasturxon va sochiqlari, oshxona idish-tovog‘i va 
anjomlarining eskirishi; 
- savdo reklamasi xarajatlari; 
- bank xizmatlariga to‘lovlar va boshqalar. 
YUqorida keltirilgan xarajatlar 9410-«Sotish bo‘yicha xarajatlar» hisobvarag‘ida hisobga 
olinadi. Ushbu hisobvaraq tranzit hisobvaraq bo‘lib, qaysi davr bo‘lmasin uning oy boshida qoldiq 
summasi bo‘lmaydi. Hisobvaraqning debet tomonida tovarlarni sotish bilan bog‘liq bo‘lgan xarajatlar 
ko‘rsatilsa, kredit tomonida ushbu xarajatlarni hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi. Bu summa foydaning 
kamayishiga olib keladi, ya’ni foyda hisobidan qoplanadi.