Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

51-mashq. Nuqtalar o’rniga grammatik qoidaga muvofiq, -ning yoki –ni qo’shimchalaridan mosini quying.

• 
  Navoiy… kelish xabari atrofdagilar… yuragida cheksiz quvonch uyg’otdi. Hamma bir xabar… bir-biriga yetkazish bilan faxrlanadi. (O.)
  
• 
  Navoiy tabassumli ko’zlari bilan atrofga boqib, bir qo’li… ko’ksiga qo’ygan holda boshi… kamtar, yengil qimirlatish bilan xalq… tabrigiga samimiy javob berib bordi.
  
• 
  Bu yerda shahar… mashhur kishilari…, olimlar…, xalq vakillari… qabul qildi.
  

52-mashq. Matndagi tushum kelishigida kelgan so’zlarni topib, ularning qanday so’z bilan sintaktik aloqaga kirishayotganini aniqlang.

• 
  Go’zal bir yigit eshikni qoqdi. Shu payt Asrorqulning kichik o’g’li Abror kelib otasini so’radi.
  
• 
  Ultarmalik Asrorqul Xaydar otaning qadrdon oshnasini ko’rish istagida ekanligini aytdi.
  

53- mashq. Nuqtalar o’rniga -ni, -ning qo’shimchalaridan mosini tanlab, ularning qanday so’z bilan sintaktik aloqaga kirishayotganligini ayting.

• 
  Eshik… ochsam, darhaqiqat, Mirvali… o’g’li.
  
• 
  Shular… odam qo’li yaratgan, ularda odam qo’li… izi bor.
  
• 
  Chol chiroq… piligi… ko’tarib qo’ydi.
  
• 
  Ko’zim… ochsam bemor chol… xira ko’zlari ko’rinadi, yumsam yana titroq ovozi eshitiladi.
  

54-mashq. Keltirilgan matnda otga xos funksional (kategorial) formalarni topib, ularning tiplarini aniqlang.

8. 
   Kutadi o’yinchog’ing, Kutadi qo’g’irchog’ing, Kutadi yer tepinib, Sho’x-o’ynoqi toychog’ing.(Mirt.)
   
9. 
   Ana sichqon, mushukvoy, Ana xo’roz, kuchukvoy. (G’.G’.)
   
10. 
    Ishchi-dehqon – xalq o’zi, Zavod - fabrika ish joyi, Shu xalqniki - bizniki, Ming - ming o’g’il qizniki.(T.Y.)
    

4. Qo’shiqlarim parvoz qil, Kosmonavtdek ovoz qil.(Q.M.)
5.Xuddi ipak xirmon-xirmon, To’lin oyday yarqirar. (Mirt.)
6.Ochil shu adres bo’yicha shinamgina bir xovliga keldi.(P.Q.)
7.Ona ayiqning ahvolini so’z bilan ifodalash qiyin.
8.Tokchalarda bezak uchun terilgan qimmatbaho asboblarni tomosha qildi.(O.)
9.Dasturxon joyida, qand-qurs, meva-cheva sanog’i yo’q.(O.)