Maxsus ta’lim vazirligi samarqand davlat universiteti filologiya fakulteti oʻzbek tilshunosligi kafedrasi

106-mashq. Ko’makchilar bilan ularning omonimlarini qiyoslang va farqini tushuntiring.
1. Yig’ilishda so’zni Rasuljon boshlab berdi. - U ertadan boshlab ishga kirishadi.
2. Men hozir kelaman, sen ukangga qarab tur. - U markazga qarab ketdi.
3. Bo’ri ovchini ko’ra qochdi. - Kechagi yig’ilishning qaroriga ko’ra bugun ko’chat ekishni boshlab yubordik.
4. Ichida nimalarni o’ylab ketyapti bu otliq? – qopcha, qopchaning ichida uncha, unchaning ichida - ustuncha. (Topishmoq: jiyda)
107-mashq. Ko’makchilarni topib, ularning turini, qaysi kelishikdagi mustaqil so’zlar bilan birikib kelganligini ayting.
1. Hayot quyosh bilan go’zal, inson – hulqi bilan. (Shukrullo)
2. Quyosh Kalkovuz bo’ylab o’sgan qalin tollarning uchida o’ynaydi. (O.)
3. Xalq kuchli yel bilan chayqalgan dengiz kabi birdan qo’zg’aldi. (O.)
4. Gulnor ikki xaftadan buyon dadasi va onasi bilan birga har kun bog’da ishlaydi. (O.)
5. Qish qo’ynidan baxt singari yoz uchib kelur. (Mirt.)
6. Onanga xiyonat qilish, seni boqib katta qilgan kishilarga e’tiborsizlik bilan qarash eng og’ir jinoyatdir.
7. Noz-ne’mat to’la dasturxon ustida suhbat qizib ketdi.
108-mashq. Ko’makchilarni topib, turini aniqlang.
1. Mehnat-la yaralur shox asarlar ham. (R.B.)
2. Shu tuproqqa berganim-chun jon, Ko’z yumaman mag’rur, bearmon. (Z.)
3. Oshning ta’mi tuz bilan, odam ta’mi so’z bilan. (Maqol)
4. Bir kuni aning o’g’li faqirning uyiga borib ko’rdiki, ul odam bola-chaqasi birlan allaqanday taomni yeb o’ltiribdur. (A.Q.)
5. Adirdagi lolalar ko’m - ko’k maysa uzra chiroy kasb etgan. (A.Kattabekov)
6. Qalbini bir og’ir g’am o’rtardi misli otash. (H.O.)
109-mashq. Bosh va qaratqich kelishigidagi so’zlar bilan qo’llangan ko’makchilarning ma’nosi va gapdagi vazifasini ayting.
1. Oyni etak bilan yopib bo’lmas. (Maqol).
2. Elmurod shu kuni kechqurun bir bola orqali Davlatyorni o’z huzuriga chaqirdi.
3. Shu payt o’sha daraxtzorlar osha esgan shamol yigitning qulog’iga yengil qo’shiq to’lqinini keltirib urdi. (Sh.G’ulomov)
4. Aka-singil - Olyaxon bilan Abdurahmon - Bo’zsuv bo’ylab texnikum tomon yo’l oldilar.(N.S.)
5. Yo’lchi suzgan sayin o’zini yengil sezar, tomirlari kengayar edi. (O.)
6. Bu haqda boshqa fikr bo’lmagani uchun maorifdan boshqa muallim so’rashga qaror qilindi.(P.T.)