Maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot insti­tuti

Jelatin va ferment preparatlari bilan sharbatlarni tindirish - kombinatsion usuli. Bu usulda sharbatga ferment preparati qo‘shiladi. U kolloid sistemani qisman buzadi, keyin polifenol va pektin moddalari bilan kompleks birikmalarni hosil qiladigan jelatin qo‘shiladi.
Olma sharbatini bu usulda 20С haroratda tindirish mumkin. Sharbatga oldin avamorin, 1 soatdan keyin jelatin qo‘shiladi. Ferment preparatning miqdori sharbatdagi kolloid miqdoriga qarab aniqlanadi.
Loy bilan yoritish. Meva sharbatlarni yoritish uchun bentonit va subbentonit loylari ishlatiladi. Ularning asosiy qismi montmorillonit mineralidan iborat (nCa MgOAl₂O₃ 5SiO₂ x 10 H₂О). Bundan tashqari, bentonit tarkibiga gallozit, biotit, dala shpatlari va juda kam miqdorda kvarts, granit rudalari kiradi. Loylarning yoritish xossalarini quyidagicha tushuntirish mumkin:
1. Sharbat kolloidlarning zaryadlari neytrllanadi. Suv suspenziyalarida bentonit gidrofil kolloid eritmani hosil qiladi, uning zarrachalari manfiy zaryadlanganligi sababli eritma zaryadlari o‘zgaradi.
2. Nordon muhitda suspenziya zarrachalari kattalashadi va cho‘kmaga tushadi.
3. Loy ion almashinish xossalariga ega.
4. Loy yuqori adsorbtsion xossalarga ega.
Sharbatni yoritish uchun 0,1-0,2 % dan 2 % gacha bentonit qo‘shiladi, aralashtiriladi, bir necha soatdan bir necha sutkagacha qoldiriladi va filtrlanadi. Uzum sharbati uchun loy bilan yoritish va filtrlash jarayonlari birga o‘tkaziladi.
Tajribani bajarish. Sharbatni tanin va jelatin bilan tindirish. Tindirilgan sharbatning sifati qo‘shilgan tanin va jelatin miqdoriga bog‘liq. Ularning miqdori kam bo‘lganda sharbatlar tindirilmaydi, miqdori ortganda esa sharbatning qorayishi kuzatiladi. Sharbatlarni tindirishdan oldin tanin va jelatinning kerakli miqdori quyidagicha aniqlanadi:
Shtativga 30 probirka 3 qatorda (har qatorga 10 tadan) joylashtiriladi. Ularga 10 ml dan sharbat quyiladi.
Sharbatni yoritishdan oldin tanin va jelatin 1 % eritmalari tayyorlanadi. Jelatin eritmasini tayyorlash uchun suv 50…70С gacha isitiladi, tanin esa sovuq suvda eritiladi.
1-, 2- va 3-chi qatordagi probirkalarga 1 % jelatin eritmasi quyib chiqiladi: 1-probirkaga 0,1 ml, 2-chisiga 0,2 ml, 3-chisiga 0,3 ml va h.k. 10-probirkaga 1 ml eritma quyiladi va aralashtiriladi.
Ikkinchi qatordagi hamma probirkalarga 1 % tanin eritmasi 0,1 ml dan, 3-qatordagi probirkalarga 0,2 ml dan quyiladi va aralashtiriladi.
Probirkalar qalam bilan nomerlanadi va 15 minutga qoldiriladi. 15 minutdan keyin tindirish effekti tekshiriladi. Sharbati tez va yaxshi tindirilgan probirkaning nomeri aniqlanadi. Yaxshi tindirilgan sharbatga qo‘shilgan tanin va jelatin miqdorlari minimal me‘yor sifatida qabul qilinadi. Uning asosida sharbatni tindirish uchun tanin va jelatinning kerakli miqdorlari hisoblanadi.