Maxsus ta’lim vazirligi qarshi muhandislik-iqtisodiyot insti­tuti

Nazorat savollari:

1. 
   Meva-sabzavot mahsulotlarining yangiligicha iste‘mol qilinishi uchun qo‘llaniladigan sifat ko‘rsatkichlarini tavsiflab bering?
   
2. 
   Mahsulotlarning texnologik jarayonlarda qo‘llaniladigan sifat ko‘rsatkichlarini tavsiflab bering?
   
3. 
   Meva-sabzavotlarning o‘lchamlari deganda, uning qaysi ko‘rsatkichlari nazarda tutiladi?
   
4. 
   Meva-sabzavotlarning sifat ko‘rsatkichlari deganda qaysi ko‘rsatkichlari tushuniladi va ular qanday guruhlarga bo‘linadi?
   

10-LABORATORIYA MASHG‘ULOTI
Saqlash mavsumi davomida meva-sabzavotlarni realizasiyaga tayyorlash


Ishning maqsadi. Talabalarga meva-sabzavot omborlarida mahsulotlarni realizasiyaga tayyorlash tartibini o‘rgatish.
Ma’lumki meva va sabzavotlar saqlanadigan doimiy omborlarda ichki harorat va havoning nisbiy namligi tashqi muhitning haroratidan keskin farq qiladi. Bu mahsulotlarni realizasiyaga to‘g‘ridan to‘g‘ri chiqarish mahsulot sifatining keskin buzilishi, ularning “terlab qolish” deb ataluvchi mahsulot sirtida sub bug‘larining kondensatlanib qolishi, ya’ni ularning sirtida tomchi holidagi suvning hosil bo‘lishiga, bu esa keyingi tashish va savdo rastalarida turib qolishi jarayonida ularda mikroorganizmlarning oson rivojlanishiga sababchi bo‘lishi mumkin. Shu bois mahsulotlarni ombordan chiqarishda ularni realizasiyaga tayyorlash katta ahamiyatga ega hisoblanadi.
Mahsulotlarni realizasiyaga tayyorlashda ular dastlab saralab olinadi. Bunday tayyorlov bo‘limi maxsus ish stollari va kerakli asbob-uskunalar bilan jihozlanadi. Mahsulotlar saralanadigan ish stollari baquvvat, balandligi 0,7-1 m, eni 1,5 m bo‘lishi lozim. Stollarning uzunligi ishlochilar soniga muvofiq tanlanadi. Hozirgi kunda saralash ishlari uchun ishlab chiqarilayotgan universal stollar juda qulaydir. Uning balandligi 70 sm, eni 60 sm va uzunligi 2 m bo‘lib, 4 kishi uchun mo‘ljallangan. Uning ramasida suriluvchi doskalar mavjud. Ramada uzum uchun to‘r tortilgan, limonni kalibrlash uchun teshikchali uyacha, urug‘ mevalilar uchun bortchasi mavjud. Doskasining ikki tomonida tushuvchi cho‘ntakchalar mavjud bo‘lib, undan brak qilingan mevalar yashikka dumalab tushadi.
Mahsulotlarni realizasiyaga tayyorlashda ularni tashqi muhit havosiga moslashtirish birinchi galda bajariladigan tadbirlardan hisoblanadi. Buning uchun mahsulotlar realizasiyaga chiqarilishidan oldin omborning tayyorlov seksiyasiga olib o‘tiladi. Bu erda ombor havosining harorati 2-3 kun davomida asta-sekinlik bilan ko‘tarilib boriladi va tashqi muhit havosiga yaqin darajaga olib kelinadi. Omborlarda bunday seksiyalar mavjud bo‘lmaganda, mahsulotlarni omborning chiqish yo‘laklariga joylashtirib qo‘yish ham mumkin.
Mahsulotlar tashqi muhit havosiga moslashtirilgach, ularni qadoqlash bo‘limiga olib kelinadi va bu erda ular oldindan tayyorlab qo‘yilgan qadoqlarga qadoqlanadi. Hozirgi kunda meva va sabzavotlarni hajmi 2-3 kg gacha bo‘lgan kichik zamonaviy to‘r, qog‘oz, yoki polietilen paketchalarga qadoqlash juda keng tatbiq etilmoqda. Bu usulda qadoqlash maxsus qadoqlovchi uskunalarda amalga oshiriladi. Bunday qadoqlarda mahsulotlarni tashish, savdo rastalariga joylashitirsh qulay bo‘lishi bilan bir qatorda, ularnining tovar ko‘rinishi va xaridorgirligi ham ortadi (7-rasm).