Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

chet el 
valutasi 
jumlasiga tegishli xorijiy davlatda muomalada bo‘lgan va 
qonuniy to‘lov vositasi hisoblangan banknot ko‘rinishdagi chet el pullari, 
shuningdek, muomaladan chiqarilgan yoki muomaladagi, ammo 
O‘zbekiston Respublikasi pul belgilariga almashtirilishi lozim bo‘lgan chet 
el pullari; hisobvaraqlarda va omonatlarda bo‘lgan xorijiy davlatlarning 
pul birliklaridagi va xalqaro hisob-kitob birliklaridagi mablag‘lar kiradi. 
Chet el valutasidagi qimmatli qog‘ozlar 
— chet el valutasidagi fond 
boyliklari (aksiyalar, obligatsiyalar va boshqalar), chet el valutasidagi 
to‘lov hujjatlari (cheklar, veksellar, akkreditivlar va boshqalar), shu 
jumladan yo‘l cheklaridir.
Obyektiv tomondan jinoyat 
o‘tkazish maqsadida qalbaki bank biletlari 
101 

---

(banknotlar), metall tangalar, Aksiz markalar, qimmatli qog‘ozlar yoxud 
chet el valutasi yoki chet el valutasidagi qimmatli qog‘ozlar yasashda va 
ularni o‘tkazishda ifodalanadi. 
NOTA BENE ! 
Qalbaki biletlar yoki qimmatli qog‘ozlar 
yasash 
(soxta pul yasash) 
deganda, mazkur narsalarni to‘la yasash yoxud haqiqiy qog‘oz pullar yoki 
qimmatli qog‘ozlarga qisman o‘zgartirishlar kiritish (shu narsalarning 
raqamlarini yoki boshqa zaruriy qismlarini o‘zgartirish) tushuniladi. 
Qalbaki biletlar yoki qimmatli qog‘ozlarni yasash usullari har xil 
bo‘lishi mumkin. Bu fotosuratlar, kompyuter texnikasidan foydalanish, 
chizish, matbaa yo‘li bilan pul yoki qimmatli
1
qog‘ozlarni bosma usulda 
chiqarish va h.k. usullari bo‘lishi mumkin. Jinoyatning kvalifikatsiyasi 
uchun uni sodir etish usullarining ahamiyati yo‘q. 
Biroq, qalbaki pul yoki qimmatli qog‘ozlarning barcha o‘lchamlari, 
zaruriy belgilari, ya’ni rekvizitlari haqiqiysiga chindan ham o‘xshash 
bo‘lishi jinoyatni kvalifikatsiya qilishning zaruriy sharti hisoblanadi. Aks 
holda, aybdorning harakatlarini ko‘rib chiqilayotgan modda bo‘yicha 
kvalifikatsiya qilish mumkin emas. Masalan, shaxsning jurnaldan yangi 
pulning namuna nusxalarini qirqib olib, ularni yopishtirib sotishga 
urinishini qalbaki pul yasash yoki ularni o‘tkazish deb bo‘lmaydi. 
Bunday qilmish muayyan sharoitda firibgarlik deb baholanishi mumkin. 
Chunki bunday pullar muomalada bo‘la olmaydi va davlatning pul-kredit 
tizimi asoslariga putur yetkazmaydi. 
Pul birliklari, Aksiz markalari, qimmatli qog‘ozlarni to‘la yoki qisman 
qalbakilashtirish (nominalini o‘zgartirish, Aksiz marka va qimmatli 
qog‘ozlarning rekvizitlarini o‘zgartirish) mumkin. Qalbakilashtirish shakli 
kvalifikatsiyaga ta’sir etmaydi, ammo jazo tayinlashda sud tomonidan 
inobatga olinishi mumkin. 
1
Қаранг:
Ўзбекистон Республикасининг 1993 йил 7 майдаги «Валютани тартибга солиш тўғрисида»ги 841-
ХП-сон Қонуни (Янги таҳрири) (Ўзбекистон Республикасининг 2003 йил 11 декабрдаги 556-11-сон Қонуни 
билан тасдиқланган), 3-модданинг 2-қисми // Ўзбекистон Республикаси Олий Кенгашининг Ахборотномаси, 
1993 й., 5-сон, 225-модда; 1994 й., 11-12-сон, 285-модда.
102 

---

Qalbaki pul yoki qimmatli qog‘ozlar yasash, agar ularni o‘tkazish 
maqsadi borligi aniqlansa, loaqal bir nusxa yasalgan paytdan e’tiboran