Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

 
Taqrizchilar:
Abdurasulova K.R.
O‘zbekiston Respublikasi IIV Akademiyasi “Kriminologiya” 
kafedrasi boshlig‘i, yu.f.d., professor 
Mirazov D.M. 
O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik
Instituti “Sohaviy huquqiy fanlar” kafedrasi boshlig‘i,
 
yu.f.d., dotsent 
ISBN 978-9943-5559-4-5 
© Rustambayev M.X., 2018 
© O‘zbekiston Respublikasi Milliy gvardiyasi Harbiy-texnik Instituti, 2018
 

---

MUNDARIJA
I BOB. O‘ZGALAR MULKINI TALON-TAROJ QILISH ....................................... 10
1-§. O‘zgalar mulkini talon-toroj qilish tushunchasi va turlari ............................... 10
2-§. Bosqinchilik (JK 164-moddasi) ........................................................................ 20
3-§. Tovlamachilik (JK 165-moddasi) ..................................................................... 40
4-§. Talonchilik (JK 166-moddasi) .......................................................................... 48
5-§. O‘zlashtirish yoki rastrata yo‘li bilan talon-toroj qilish (JK 167-moddasi) .. 52
6-§. Firibgarlik (JK 168-moddasi) ........................................................................... 62
7-§. O‘g‘rilik (JK 169-moddasi) .............................................................................. 67
«O‘zgalar mulkini talon-toroj qilish» mavzusi bo‘yicha yakuniy savollar ............. 74
Qo‘shimcha adabiyotlar ........................................................................................... 75
Rahbariy adabiyotlar ............................................................................................ 75
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................. 76
Ilmiy maqolalar ..................................................................................................... 79
II BOB. O‘ZGALAR MULKINI TALON-TOROJ QILISH BILAN BOG‘LIQ 
BO‘LMAGAN JINOYATLAR ................................................................................... 83
1-§. Aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan mulkiy zarar yetkazish ( 
JK 170-moddasi) ...................................................................................................... 83
2-§. Jinoiy yo‘l bilan topilgan mulkni olish yoki o‘tkazish (JK 171-moddasi)....... 86
3-§. Mulkni qo‘riqlashga vijdonsiz munosabatda bo‘lish (JK 172-moddasi) ........ 90
4-§. Mulkni qasddan nobud qilish yoki unga zarar yetkazish (JK 173-moddasi) .. 91
«O‘zgalar mulkini talon-toroj qilish bilan bog‘liq bo‘lmagan jinoyatlar» mavzusi 
bo‘yicha yakuniy savollar ........................................................................................ 93
Qo‘shimcha adabiyotlar ........................................................................................... 94
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ............................................................. 94
Ilmiy maqolalar ..................................................................................................... 94
III BOB. IQTISODIYOT ASOSLARIGA QARSHI JINOYATLAR ........................ 95
1-§. O‘zbekiston Respublikasining manfaatlariga xilof ravishda bitimlar tuzish (JK 
175-moddasi) ........................................................................................................... 95
2-§. Qalbaki pul, Aksiz markasi yoki qimmatli qog‘ozlar yasash, ularni o‘tkazish 
(JK 176-moddasi) ................................................................................................... 100
3-§. Valuta qimmatliklarini qonunga xilof ravishda olish yoki o‘tkazish (JK 177-
moddasi) ................................................................................................................. 105
3 

---

4-§. Chet el valutasini yashirish (JK 178-moddasi) ............................................. 117
5-§. Soxta tadbirkorlik (JK 179-moddasi) ............................................................. 125
6-§. Soxta bankrotlik (JK 180-moddasi)................................................................ 128
7-§. Bankrotlikni yashirish (JK 181-moddasi) ...................................................... 131
8-§.Qasddan bankrotlikka olib kelish (JK 181
1
-modda) ....................................... 134
9-§. Bojxona to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzish (JK 182-moddasi)............... 140
10-§. Raqobat to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini va tabiiy monopoliyalar to‘g‘risidagi 
qonun hujjatlarini buzish (JK 183-moddasi) ......................................................... 151
11-§. Soliqlar va boshqa majburiy tulovlarni tulashdan buyin tovlash (JK 184-
moddasi) ................................................................................................................. 160
12-§. Budjet va smeta-shtat intizomini buzish (JK 184
1
-moddasi) ....................... 169
13-§. Qimmatbaho metallar yoki toshlarni topshirish qoidalarini buzish (JK 185-
moddasi) ................................................................................................................. 176
14-§. Rangli metallar, ularning parcha va rezgi-chiqitlarini tayyorlash, olish, 
ulardan foydalanish hamda ularni o‘tkazish qoidalarini buzish (JK 185
1
-moddasi)
................................................................................................................................ 179
15-§. Elektr, issiqlik energiyasi, gaz, vodoprovoddan foydalanish qoidalarini buzish 
(JK 185
2
-moddasi) ................................................................................................. 180
«Iqtisodiyot asoslariga qarshi jinoyatlar» mavzusi bo‘yicha yakuniy savollar ..... 183
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 185
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 185
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 187
IV BOB. XO‘JALIK FAOLIYATI SOHASIDAGI JINOYATLAR ...................... 190
1-§. Xavfsizlik talablariga javob bermaydigan tovarlarni o‘tkazish maqsadini 
ko‘zlab ishlab chiqarish, saqlash, tashish yoxud o‘tkazish, ishlar bajarish yoki 
xizmatlar ko‘rsatish (JK 186-moddasi) .................................................................. 191
2-§. Etil spirti, alkogolli mahsulot va tamaki mahsulotini qonunga xilof ravishda 
ishlab chiqarish yoki muomalaga kiritish (JK 186
1
-moddasi) .............................. 198
3-§. Chigitdan olinadigan mahsulotni qonunga xilof ravishda ishlab chiqarish yoki 
muomalaga kiritish (JK 186
2
-moddasi) ................................................................. 206
4-§. Sifatsiz yoki qalbakilashtirilgan dori vositalarini yoxud tibbiy buyumlarni 
o‘tkazish maqsadida ishlab chiqarish, tayyorlash, olish, saqlash, tashish yoki 
o‘tkazish shuningdek dori vositalarini dorixonalardan va ularning filiallaridan 
tashqarida realizatsiya qilish (JK 186
3
-moddasi)................................................... 211
5-§. Noqonuniy tadbirkorlik faoliyati (JK 188-moddasi) ...................................... 218
6-§. Pul mablag‘larini va (yoki) boshqa mol-mulkni jalb etishga doir noqonuniy 
4 

---

faoliyat (JK 188
1
-moddasi) .................................................................................... 222
7-§. Savdo yoki xizmat ko‘rsatish qoidalarini buzish (JK 189-moddasi) ............. 225
8-§. Faoliyat bilan litsenziyasiz shug‘ullanish (JK 190-moddasi) ........................ 227
9-§. Qonunga xilof ravishda axborot to‘plash, uni oshkor kilish yoki undan 
foydalanish (JK 191-moddasi) ............................................................................... 230
10-§. Raqobatchini obro‘sizlantirish (JK 192-moddasi) ....................................... 235
«Xo‘jalik faoliyati sohasidagi jinoyatlar» mavzusi bo‘yicha yakuniy savollar .... 236
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 237
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 237
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 238
IV
1
BOB. TADBIRKORLIK FAOLIYATIGA TO‘SQINLIK QILISH, QONUNGA 
XILOF RAVISHDA ARALASHISH BILAN BOG‘LIQ JINOYATLAR HAMDA 
XO‘JALIK YURITUVCHI SUB’EKTLARNING HUQUQLARI VA QONUNIY 
MANFAATLARIGA TAJOVUZ QILADIGAN BOSHQA JINOYATLAR .......... 240
1-§. Xususiy mulk huquqini buzish (JK 192
1
-moddasi) ........................................ 241
2-§. Tadbirkorlik subyektlarining faoliyatini tekshirish va moliya-xo‘jalik 
faoliyatini taftish qilish tartibini buzish (JK 192
2
-moddasi).................................. 248
3-§. Tadbirkorlik subyektlarining faoliyatini va (yoki) ularning banklardagi 
hisobvaraqlari bo‘yicha operatsiyalarni qonunga xilof ravishda to‘xtatib turish (JK 
192
3
-moddasi) ........................................................................................................ 252
4-§. Tadbirkorlik subyektlarini homiylikka va boshqa tadbirlarga majburiy jalb 
etish (JK 192
4
-moddasi) ......................................................................................... 253
5-§. Litsenziyalash to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini va ruxsat berish tartib-taomillari 
to‘g‘risidagi qonun hujjatlarini buzish (JK 192
5
-moddasi) .................................. 254
6-§. Imtiyozlar va preferentsiyalarni qo‘llashni g‘ayri-qonuniy ravishda rad etish, 
qo‘llamaslik yoki qo‘llashga to‘sqinlik qilish (JK 192
6
-moddasi) ....................... 256
7-§. Xo‘jalik yurituvchi subyektlarga va boshqa tashkilotlarga pul mablag‘lari 
berishni asossiz ravishda kechiktirish (JK 192
7
-moddasi) .................................... 259
8-§. Tadbirkorlik subyektlarining hisobvaraqlarida pul mablag‘lari mavjudligi 
to‘g‘risidagi axborotni qonunga xilof ravishda talab qilib olish (JK 192
8
-moddasi)
................................................................................................................................ 264
9-§. Tijoratda pora evaziga og‘dirib olish (JK 192
9
-moddasi) ............................ 267
10-§. Nodavlat tijorat tashkilotining yoki boshqa nodavlat tashkilotining 
xizmatchisini pora evaziga og‘dirib olish (JK 192
10
-moddasi) ............................ 274
11-§. Nodavlat tijorat tashkilotida yoki boshqa nodavlat tashkilotida mansabdor 
shaxslar tomonidan o‘z vakolatlarini suiiste’mol qilish (JK 192
11
-moddasi) ....... 278
5 

---

Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 284
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 284
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 285
V BOB. ATROF MUHITNI MUHOFAZA QILISH VA TABIATDAN 
FOYDALANISH SOHASIDAGI JINOYATLAR ................................................... 287
1-§. Ekologiya xavfsizligiga oid normalar va talablarni buzish (JK 193-moddasi)
................................................................................................................................ 287
2-§. Atrof tabiiy muhitning ifloslanganligi to‘g‘risidagi ma’lumotlarni qasddan 
yashirish yoki buzib ko‘rsatish (JK 194-moddasi) ................................................ 292
3-§. Atrof tabiiy muhitning ifloslanishi oqibatlarini bartaraf qilish choralarini 
ko‘rmaslik (JK 195-moddasi) ................................................................................ 298
4-§. Atrof tabiiy muhitni ifloslantirish (JK 196-moddasi)..................................... 299
5-§. Yer, yer osti boyliklaridan foydalanish shartlarini yoki ularni muhofaza qilish 
talablarini buzish (JK 197-moddasi) ...................................................................... 303
6-§. Ekinzor, o‘rmon yoki boshqa dov-daraxtlarga shikast yetkazish yoki ularni 
nobud qilish (JK 198-moddasi) .............................................................................. 305
7-§. O‘simliklar kasalliklari yoki zararkunandalari bilan kurash talablarini buzish 
(JK 199-moddasi) ................................................................................................... 309
8-§. Veterinariya, veterinariya-sanitariya qoidalari va normalarini buzish (JK 200-
moddasi) ................................................................................................................. 311
9-§. Zararli kimyoviy moddalar bilan muomalada bo‘lish qoidalarini buzish (JK 
201-moddasi) ......................................................................................................... 314
10-§. Hayvonot yoki o‘simlik dunyosidan foydalanish tartibini buzish (JK 202-
moddasi) ................................................................................................................. 317
11-§. Suv yoki suv havzalaridan foydalanish shartlarini buzish (JK 203-moddasi)
................................................................................................................................ 327
12-§. Muhofaza etiladigan tabiiy hududlarning rejimini buzish (JK 204-moddasi)
................................................................................................................................ 330
«Atrof muhitni muhofaza qilish va tabiatdan foydalanish sohasidagi jinoyatlar» 
mavzusi bo‘yicha yakuniy savollar ........................................................................ 334
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 335
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 335
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 336
VI BOB. BOSHQARUV TARTIBIGA QARSHI JINOYATLAR .......................... 337
1-§. Hokimiyat yoki mansab vakolatini suiiste’mol qilish (JK 205-moddasi) ..... 338
2-§. Hokimiyat yoki mansab vakolati doirasidan chetga chiqish (JK 206-moddasi)
6 

---

 ................................................................................................................................ 348
3-§. Mansabga sovuqqonlik bilan qarash (JK 207-moddasi) ............................... 351
4-§. Hokimiyat harakatsizligi (JK 208-moddasi) .................................................. 354
5-§. Mansab soxtakorligi (JK 209-moddasi) ......................................................... 356
6-§. Pora olish (JK 210-moddasi) .......................................................................... 359
7-§. Pora berish (JK 211-moddasi) ........................................................................ 365
8-§. Pora olish-berishda vositachilik qilish (JK 212-moddasi) ............................. 368
9-§. Davlat organlarining, davlat ishtirokidagi tashkilotning yoki fuqarolar o‘zini 
o‘zi boshqarish organining xizmatchisini pora evaziga og‘dirib olish (JK 213-
moddasi) ................................................................................................................. 370
10-§. Davlat organi, davlat ishtirokidagi tashkilot yoki fuqarolarning o‘zini o‘zi 
boshqarish organi xizmatchisining qonunga xilof ravishda moddiy qimmatliklar 
olishi yoki mulkiy manfaatdor bo‘lishi (JK 214-moddasi) ................................... 374
11-§. Davlat ramzlariga hurmatsizlik qilish (JK 215-moddasi) ........................... 377
12-§. Jamoat birlashmalari yoki diniy tashkilotlarni qonunga xilof ravishda tuzish 
(JK 216-moddasi) ................................................................................................... 381
13-§. G‘ayriqonuniy jamoat birlashmalari va diniy tashkilotlar faoliyatida 
katnashishga undash (JK 216
1
-moddasi) ............................................................... 386
14-§. Diniy tashkilotlar to‘g‘risidagi qonun xujjatlarini buzish (JK 216
2
-moddasi)
................................................................................................................................ 389
15-§. Yig‘ilishlar, mitinglar, ko‘cha yurishlari yoki namoyishlar uyushtirish, 
o‘tkazish tartibini buzish (JK 217-moddasi) .......................................................... 393
16-§. Taqiqlangan ish tashlashga rahbarlik qilish yoki favqulodda holat sharoitida 
korxona, muassasa yoxud tashkilotlar ishiga to‘sqinlik qilish (JK 218-moddasi)
................................................................................................................................ 398
17-§. Hokimiyat vakiliga yoki fuqaroviy burchini bajarayotgan shaxsga qarshilik 
ko‘rsatish (JK 219-moddasi) .................................................................................. 401
18-§. Ozodlikdan mahrum qilish jazosini ijro etish muassasalarining ishini izdan 
chiqaruvchi harakatlar (JK 220-moddasi) .............................................................. 406
19-§. Jazoni ijro etish muassasasi ma’muriyatining qonuniy talablariga 
bo‘ysunmaslik (JK 221-moddasi) .......................................................................... 410
20-§. Qamoqdan yoki qo‘riqlov ostidagi saqlash joyidan qochish (JK 222-
moddasi) ................................................................................................................. 412
21-§. Qonunga xilof ravishda chet elga chiqish yoki O‘zbekiston Respublikasiga 
kirish (JK 223-moddasi) ........................................................................................ 415
21-§. O‘zbekiston Respublikasida bo‘lish qoidalarini buzish (JK 224-moddasi) 420
22-§. Harbiy yoki muqobil xizmatdan bo‘yin tovlash (JK 225-moddasi) ............. 426
7 

---

23-§. Ma’muriy nazorat qoidalarini buzish (JK 226-moddasi) ............................. 434
24-§. Hujjatlar, shtamplar, muhrlar, blankalarni, avtomototransport vositalarining 
va ular tirkamalarining (yarim tirkamalarining) davlat raqam belgilarini egallash, 
nobud qilish, ularga shikast yetkazish yoki ularni yashirish (JK 227-moddasi) ... 438
25-§. Hujjatlar, shtamplar, muhrlar, blankalar tayyorlash, ularni qalbakilashtirish, 
sotish yoki ulardan foydalanish (JK 228-moddasi) ............................................... 444
26-§. Davlat proba tamg‘alarini tayyorlash va ulardan foydalanish qoidalarini 
buzish (JK 228
1
-moddasi) ...................................................................................... 447
27-§. O‘zboshimchalik (JK 229-moddasi) ............................................................. 449
28-§. Yer uchastkalarini o‘zboshimchalik bilan egallab olish (JK 229
1
-moddasi)
................................................................................................................................ 452
29-§. Diniy ta’limotdan saboq berish tartibini buzish (JK 229
2
-moddasi) ........... 453
30-§. Belgilangan taqiqlarni (cheklovlarni) buzgan holda binolarni, inshootlarni 
yoki boshqa obyektlarni qurish, rekonstruksiya qilish va kapital ta’mirlash (JK 
229
3
-moddasi) ........................................................................................................ 454
«Boshqaruv tartibiga qarshi jinoyatlar» mavzusi bo‘yicha yakuniy savollar ....... 455
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 458
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 458
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 459
VII BOB. ODIL SUDLOVGA QARSHI JINOYATLAR ........................................ 463
1-§. Aybsiz kishini javobgarlikka tortish (JK 230-moddasi) ............................... 463
2-§. Dalillarni soxtalashtirish (qalbakilashtirish) (JK 230
1
-moddasi) ................... 467
3-§. Tezkor-qidiruv faoliyati natijalarini soxtalashtirish (qalbakilashtirish) (JK 
230
2
-moddasi) ........................................................................................................ 473
4-§. Adolatsiz hukm, hal qiluv qarori, ajrim yoki qaror chiqarish (JK 231-moddasi)
................................................................................................................................ 475
4-§. Sud hujjatini ijro etmaslik (JK 232-moddasi) ................................................ 480
5-§. Band solingan mulkni qonunga xilof ravishda tasarruf etish (JK 233-moddasi)
................................................................................................................................ 482
6-§. Qonunga xilof ravishda ushlab turish yoki hibsga olish (JK 234-moddasi) . 486
7-§. Qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, g‘ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni 
kamsituvchi muomala hamda jazo turlarini qo‘llash (JK 235-moddasi) .............. 494
8-§. Tergov qilishga yoki sud ishlarini hal etishga aralashish (JK 236-moddasi) 504
9-§. Yolg‘on xabar berish (JK 237-moddasi) ........................................................ 509
10-§. Yolg‘on guvohlik berish (JK 238-moddasi) ................................................. 510
11-§. Surishtiruv yoki dastlabki tergov ma’lumotlarini oshkor qilish (JK 239-
8 

---

moddasi) ................................................................................................................. 514
12-§. Jinoyat protsessini yuritish qatnashchilarining o‘z zimmasidagi vazifani 
bajarishdan bo‘yin tovlashi (JK 240-moddasi) ...................................................... 516
13-§. Jinoyat haqida xabar bermaslik yoki uni yashirish (JK 241-moddasi) ....... 518
14-§. Jinoyatni hisobga olishdan qasddan yashirish (JK 241
1
-moddasi) ............. 522
«Odil sudlovga qarshi jinoyatlar» mavzusi bo‘yicha nazorat savollari ................. 526
Qo‘shimcha adabiyotlar ......................................................................................... 527
O‘quv qo‘llanmalar, maxsus adabiyotlar ........................................................... 527
Ilmiy maqolalar ................................................................................................... 528
* JKning 174-moddasi O‘zbekiston Respublikasining 2007 yil 25 dekabrdagi 
«Axborotlashtirish va ma’lumotlar uzatish sohasida qonunga xilof harakatlar sodir 
etganlik uchun javobgarlik kuchaytirilganligi munosabati bilan O‘zbekiston 
Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritish 
to‘g‘risida»gi O‘RQ-137-son Qonuni bilan bekor qilingan 
(1-moddaning 1-bandi). 
** JKning 187-moddasi O‘zbekiston Respublikasining 2000 yil 15 dekabrdagi 
«O‘zbekiston Respublikasining ayrim qonun hujjatlariga o‘zgartishlar va 
qo‘shimchalar kiritish, shuningdek ayrimlarini o‘z kuchini yo‘qotgan deb topish 
to‘g‘risida»gi 175-P-son Qonuni bilan bekor qilingan (9-band).