Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

NOTA BENE ! 
Ishonchni suiiste’mol qilish 
deganda, aybdor shaxs tomonidan 
o‘zganing mulkini qonunga xilof ravishda o‘z foydasiga olish uchun o‘zi 
va mulk egasi yoxud mulk egaligi ixtiyorida turgan shaxs o‘rtasidagi 
alohida, o‘zaro ishonchga asoslangan munosabatlardan qonunga xilof 
ravishda mulkni o‘z foydasiga olish uchun foydalanishi tushunilishi lozim. 
Odatda, ishonchga asoslangan munosabatlar firibgar va jabrlanuvchi 
shaxs o‘rtasida prokat, ijara, oldi-sotdi, topshiriq shartnomasi va h.k.larda 
vujudga kelishi mumkin. 
Firibgar niyatiga erishish uchun xizmat, qarindoshchilik, do‘stlik 
64 

---

munosabatlaridan ham foydalanishi mumkin. 
Sud-tergov amaliyotini o‘rganish firibgarlik ko‘proq ijara shartnomasini 
tuzish orqali sodir etilishini ko‘rsatadi. Shaxsda ijara shartnomasini 
tegishlicha rasmiylashtirgani holda ijara olingan narsani qaytarish niyati 
bo‘lmaydi; zayom shartnomasini rasmiylashtirishda aybdor oldindan 
zayom narsasini qaytarmaslik niyatida bo‘lib shartnoma tuzadi; oldi-sotdi 
shartnomasi tuzish va oldindan to‘lanadigan haqni olishda aybdor 
shartnomada ko‘rsatilgan tovarni berish niyatida bo‘lmaydi. Kaytarib 
berish niyatisiz narsalarni olish eng ko‘p tarqalgan usullardan hisoblanadi. 
Firibgarlik o‘zganing mulki qo‘lga kiritilgan va aybdorda o‘z ixtiyoriga 
ko‘ra talon-toroj qilingan mulkni tasarruf etish imkoniyati paydo bo‘lgan 
paytdan boshlab 
tugallangan 
jinoyat hisoblanadi. 
Agar shaxs aldash yoki ishonchni suiiste’mol qilish yo‘li bilan aqli 
noraso shaxsning yoxud o‘ziga nisbatan sodir etilgan harakatlarning 
xususiyatini tushunmaydigan yosh bolaning mulkini qo‘lga kiritib olsa, 
aybdor firibgarlik uchun emas, balki o‘g‘rilik uchun jinoiy javobgarlikka 
tortilishi kerak. 
Oliy sud Plenumining «O‘zgalar mulkini o‘g‘irlik, talonchilik va 
bosqinchilik bilan talon-toroj qilish jinoyat ishlari bo‘yicha sud amaliyoti 
to‘g‘risida»gi qarorida «aybdor tomonidan sodir etilayotgan voqeani 
tushunib etish qobiliyatiga ega bo‘lmagan (masalan, yoshi juda kichiklar, 
ruhiy jihatdan aqli norasolar, alkogoldan yoki narkotik moddalardan kuchli 
mastlik darajasida bo‘lgan yoki uxlab qolgan) shaxslarning mulkini 
o‘g‘irlash o‘zganing mol-mulkini yashirin ravishda talon-toroj qilish deb 
tavsiflanishi kerak»
1
.