Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Huquqni muhofaza qilish organlarining
boshqa xodimlari 
deb, 
huquqni muhofaza qilish organlarining shtat xodimi hisoblangan, odil 
sudlovni amalga oshirishga ko‘maklashuvchi, lekin yuritilayotgan jinoiy 
ish uchun mas’ul bo‘lmagan shaxslar tushunilishi mumkin. Bunday 
xodimlar jumlasiga oddiy militsiya xodimlari, soliq xizmati, Milliy 
xavfsizlik xizmati va texnik funktsiyalarni amalga oshiruvchi boshqa: 
gumon qilinuvchi yoki ayblanuvchini qo‘riqlash, nazorat qilish va boshqa 
ishlarni bajaruvchi shaxslar kiradi. 
Jazoni ijro etish muassasasining xodimi
deb, mansab vakolatidan qat’i 
501 

---

nazar, mazkur muassasaning shtat jadvali bo‘yicha xodim hisoblangan 
shaxslarni, agar ular qiynoqdan jabrlanganga bog‘liq bo‘lgan jinoiy ish 
bo‘yicha surishtiruvchi bo‘lmasalargina, hisoblash lozim. Aks holda, 
mazkur shaxs surishtiruvchi hisoblanishi kerak. Masalan, jazoni 
ozodlikdan mahrum etish tarzida o‘tash koloniyasi rahbari jazoni ijro etish 
muassasasi xodimi sifatida tan olinishi lozim, lekin koloniyada jinoyat 
sodir etilsa, u bu ish bilan bog‘liq bo‘lgan shaxsga (jabrlanuvchi, 
gumonlanuvchi, guvohga) nisbatan surishtiruvchi maqomiga ega bo‘ladi. 
O‘zbekistonning amaldagi qonunchiligiga binoan quyidagilar jazoni ijro 
etish bo‘yicha muassasalardir: 
— sud (ijrochilari)– jarima tarzidagi jazoga nisbatan; 
— ichki ishlar organlari — muayyan huquqdan mahrum qilish, axloq 
tuzatish ishlari, majburiy jamoat ishlari, ozodlikdan mahrum qilish va 
umrbod ozodlikdan mahrum qilish kabi jazolarni ijro etish bo‘yicha. 
Muayyan huquqdan mahrum etish tarzidagi hukm talablari sudlanganning 
ish joyi ma’muriyati tomonidan, shuningdek, muayyan ish faoliyati bilan 
shug‘ullanishga ruxsat berish huquqiga ega bo‘lgan organlar tomonidan 
bajariladi; 
— harbiy qism boshliqlari — xizmat bo‘yicha cheklash tarzidagi jazoni 
ijro etish bo‘yicha harbiy xizmatchilarga nisbatan; 
— maxsus tashkil etilgan harbiy qismlar — intizomiy qismga jo‘natish 
tarzidagi jazoga nisbatan; 
— unvon bergan organ — harbiy yoki maxsus unvondan mahrum qilish 
ko‘rinishidagi jazoga nisbatan, muassasalar hisoblanadi. 
Agar tahlil qilinayotgan jinoyat huquqni muhofaza qilish organi xodimi 
bo‘lmagan shaxs tomonidan (masalan, tergovchining jamoatchi 
yordamchisi, surishtiruvchi yoxud uning qarindoshlari va boshqalar), lekin 
surishtiruvchi, tergovchi yoki huquqni muhofaza qilish organi boshqa 
xodimining fitnasi, ig‘vosi, ruxsati yoki nomiga roziligi bilan sodir etilgan 
bo‘lsa, uning harakati JK 28-moddasi 5-qismi, 235-moddasi bo‘yicha 
jinoyat sodir etishda vositalarni yetkazib berganlik belgisiga ko‘ra 
qiynoqqa solish va boshqa shafqatsiz, g‘ayriinsoniy yoki qadr-qimmatni 
kamsituvchi muomala yoki jazo turlarini qo‘llashda yordamchilik qilish 
502 

---

sifatida kvalifikatsiya qilinishi lozim. Surishtiruvchini, tergovchini yoki 
huquqni muhofaza qilish organlari boshqa xodimini, o‘z navbatida, jinoyat 
sodir etishda boshqa vositalardan foydalanish belgisiga ko‘ra, JK 
235-moddasi bo‘yicha ishtirokchi sifatida javobgarlikka tortish kerak (JK
28-moddasi 2-qismi). 
Tahlil qilinayotgan jinoyat formal tarkibli qilmish sifatida belgilanadi, 
ya’ni uni tugallangan jinoyat sifatida tan olish uchun qonunga xilof biror-
bir oqibat kelib chiqishi talab etilmaydi. 
Jinoyat jismoniy yoki ruhiy ta’sir ko‘rsatilgan paytdan boshlab