Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

JK 213-moddasining 1-qismida 
ko‘zda tutilgan 
qilmish JK 212-moddasida javobgarlik belgilangan qilmish (pora berish)ga 
o‘xshaydi, yagona farq shundaki, mazkur qilmishda mansabdor shaxsga 
emas, pora evaziga og‘dirishni amalga oshirayotgan shaxsning 
manfaatlarini ko‘zlab, o‘z xizmat mavqeidan foydalan- gan holda 
xizmatchi bajarishi mumkin bo‘lgan muayyan harakat uchun pora 
370 

---

xizmatchiga beriladi. 
Moddiy haq berish yoki mulkiy manfaatdor etish 
deganda, 
xizmatchiga uni o‘ziga og‘dirayotgan shaxs manfaatini ko‘zlab xizmat 
vazifasiga kiradigan harakatlarni bajarish yoki bajarmasligi uchun unga 
mulkiy xarakterdagi qimmatliklar yoki mulkiy bahoda baholash mumkin 
bo‘lgan foydani berish tushuniladi. 
Shaxs manfaatini ko‘zlab xizmatchini pora evaziga og‘dirish harakatlari: 
—
ushbu harakatlar haq evaziga og‘diruvchi, shuningdek, uning 
topshirig‘i bilan boshqa shaxslarga foyda, imtiyozlar keltirsa, ularning 
ehtiyojlarini qondirsa; 
—
haq evaziga og‘dirilayotgan shaxs faoliyat olib borayotgan xizmat 
manfaatlariga zid kelsa. 
Ushbu qilmishni jinoiy jazolanadigan deb topishning majburiy sharti 
moddiy haq yoki mulkiy foydani ancha miqdorda berishdir. 
(Ancha miqdor tushunchasi haqida Jinoyat kodeksi Maxsus qismining 
VIII bo‘limiga qarang.) 
Qonunga xilof ekanligini bila turib haq berish 
deganda, ushbu 
harakat (harakatsizlik) normativ-huquqiy hujjatlar yoki ta’sis hujjatlari 
bilan taqiqlanganligi, shuningdek, qonunga muvofiq xizmatchining 
faoliyat xususiyatidan kelib chiqmasligi tushuniladi. 
Xizmat mavqei bilan bog‘liq harakatlarni bajarish yoki bajarmaslik 
huquqiy va faktik imkoniyatlardan foydalanishda ifodalanib, xizmatchi 
vakolatiga kiradigan harakat (harakatsizlik), shuningdek, xizmat obro‘yi, 
informatsiya olishga ushbu shaxsning huquqiga asoslangan, lekin 
vakolatiga kirmaydigan harakat (harakatsizlik)ni o‘z ichiga oladi. 
Harakatni bajarish yoki bajarmaslik o‘z xususiyati bo‘yicha g‘ayriqonuniy 
bo‘lishi yoki xizmatchi ishlayotgan korxona, tashkilot, muassasa va 
organlar qonuniy manfaatiga zid bo‘lishi lozim. 
Haq evaziga og‘dirish shakli va usuli ahamiyatga ega emas. Xizmatchi 
g‘ayriqonuniy moddiy haqni yoki mulkiy manfaatdorlikni shaxsan o‘zi 
yoki vositachi orqali olishi mumkin. 
Qonun muayyan harakatlarni bajarishdan oldin haq evaziga og‘dirish 
bilan muayyan harakatlarni bajarishdan keyin haq evaziga og‘dirish 
371 

---

o‘rtasidagi farqni belgilamagan, shuning uchun ular ikki holatda ham 
jinoiy qilmish hisoblanadi. 
Xizmatchi uni pora evaziga og‘dirayotgan shaxs manfaatini ko‘zlab 
jinoiy harakatlarni sodir etsa, uning harakatini jinoyatlar majmui bo‘yicha 
kvalifikatsiya qilish kerak (masalan, xizmatchi haq evaziga hujjatlarni 
soxtalashtirsa, uning harakatlari jinoyatlar majmui tariqasida