Maxsus qism iqtisodiyot sohasidagi jinoyatlar. Ekologiya sohasidagi jinoyatlar

Mansab vakolatlari 
deganda, shaxs egallayotgan lavozimi tufayli ega 
bo‘lgan huquq va majburiyatlar tushunilishi kerak. Tegishincha xizmat 
vakolatlaridan foydalanish sifatida mansabdor shaxs tomonidan uning 
xizmat vakolatlari doirasida, u egallab turgan mansab mavqei tufayli unga 
taqdim etilgan huquqlar va uning zimmasiga yuklatilgan majburiyatlar 
chegaralarida amalga oshirilgan harakatlargina e’tirof etiladi.
Shaxsni mazkur jinoyat uchun javobgarlikka tortishda moddaning to‘g‘ri 
qo‘llanilishini ta’minlash maqsadida nodavlat tijorat tashkiloti yoki boshqa 
nodavlat tashkiloti mansabdor shaxs xizmat huquqlari va 
majburiyatlarining doirasi va xususiyatini, ularni tartibga soluvchi 
normativ hujjatlarni, sodir etilgan qilmishning motivi, maqsadi va faktik 
holatlarini, bunday shaxs o‘z majburiyatlarini buzishi hamda kelib chiqqan 
zararli oqibatlar o‘rtasida sababiy bog‘lanishni aniqlashtirish zarur. 
Mansabdor shaxs vakolati
muayyan mansabni doimiy ravishda yoki 
vaqtinchalik yoxud maxsus vakolat bilan ushbu mansab bo‘yicha vazifani 
bajaruvchi shaxsning huquq va majburiyatlari tartibga solingan tegishli 
qonunlar, nizom va boshqa normativ hujjatlarda belgilangan uning 
kompetentsiyasi bilan belgilanadi. 
Mansab vakolatlarini suiiste’mol qilish taqdim etilgan huquqlar va 
yuklatilgan majburiyatlarni amalga oshirishning o‘ziga xos shakli 
sifatida faol harakat qilish shaklini nazarda tutib, quyidagilarda 
ifodalanadi:
1) nodavlat tijorat tashkiloti yoki boshqa nodavlat tashkiloti boshqaruv 
funktsiyalaridan qonunga xilof foydalanishdan iborat. Bu shuni 
anglatadiki, shaxs rasman o‘z xizmat vakolati doirasida harakat qiladi, 
279 

---

ya’ni uning harakatlari rasman xizmat vakolatlari doirasiga kiradi. 
Shaxsning huquq va majburiyatlari u bilan tuzilgan shartnoma bilan 
belgilanib, tashkilot nizomiga muvofiq bo‘lishi lozim. 
2) tashkilotning qonuniy manfaatlariga zid ravishda amalga oshiriladi. 
Rasman zarar ko‘rgan tashkilotning faoliyati doirasiga kiradigan jinoiy 
qilmish, mohiyatan uning maqsadlari va vazifalari, faoliyat prinsiplari va 
qoidalariga qarshi turadi. 
Vakolatlarni suiiste’mol qilish shakllari turfa bo‘lishi mumkin: 
- tashkilot uchun oldindan nomaqbulligi ayon holda shartnoma tuzish; 
- bankrot firmalar bilan yoki firibgarlik maqsadida tuzilgan soxta 
firmalar bilan tijoriy munosabatlarga kirishish; 
- oldindan to‘lovga qobiliyatsiz sheriklarni kreditlashtirish; 
- bunday huquqqa ega bo‘lmagan shaxslarga imtiyozli kredit berish; 
- tovar-moddiy boyliklar kamomadini yashirish; 
- buxgalteriya hisobotini yuritishning qo‘pol buzilishlari va h.k. 
Mansab vakolatidan harakatsizlik orqali suiiste’mol qilish, JKning 
192
11
-moddasida ko‘zda tutilgan jinoyat tarkibini tashkil etmaydi. 
JKning