|
Oligofrenopedagogning faoliyati deganda
o ‘qitish, yordamchi maktab
o‘quvchilariga bilim berish tushuniladi. T a’limda esa o ‘qituvchining vazifalari
birm uncha kengayadi, ya’ni o ‘qituvchi bilim berish bilan kifoyalanib
55
qolm asdan, ko‘nikm a, m alakalar ham beradi. Mustaqil bilim egallash
yoM larini tu s h u n tira d i. Shu b ila n birga o ‘q u v c h ila rn in g b ilish
faoliyatlariga rahbarlik qiladi va uni boshqarib boradi.
0 ‘quvchilar
faoliyati
deganda ularning m a’lum bilim lar yig‘indisini egallab borishlari
tushuniladi. T a ’lim bilan o ‘qish bir-biri bilan uzviy bog‘liq. Bilim
egallash t a ’lim jaray o n in in g asosini tashkil qiladi va uning asosiy
m ohiyatini belgilaydi.
Bilim, ko‘nikm a, m alakalar egallash jarayonida aqli zaif o ‘quv-
chilarning bilish jarayonlari shakllanib boradi ham da ularning hissiyot-
iroda sifatlari rivojlanadi. Shular oqibatida o ‘quvchilarning bilimga
q iz iq is h i, ish q o b i 1 iy at l a r i , tir is h q o q lik kabi sh a x siy s if a tla ri
tako m illash ib, ular bir b u tu n lig ich a tarb iy alanib, hayotga b o ‘lgan
m unosabatlari shakllanib boradi.
Shunday qilib, yordam chi m aktabda ta ’lim va tarbiya yagona o ‘quv
jarayoniga aylanadi. 0 ‘qituvchi o ‘quvchilarni o kqitish bilan birga ularni
tarbiyalaydi ham. T a ’lim, tarbiya shaxsning rivojiga qaratiladi. O kquv
jarayoni ta ’lim, tarbiya, kam olot birligini ta ’m inlaydigan m urakkab
jarayondir. Bu haqda oldingi b o lim d a fikr yuritilgan edi. T a ’lim, tarbiya,
kam olot bogliqligining murakkabligi asosan ikki omil bilan belgilanadi.
B irin c h i om il - t a ’lim , tarb iy a, riv ojlanish ja ra y o n in in g tash q i
sharoitlari (o ‘qituvchining m ahorati, uning malakasi, shaxsiy sifatlari,
ta ’lim -tarbiyani tashkil qilishi, ta ’lim -tarbiya usullarining maqsadga
qaratilganligi) bo ‘lsa, ikkinchi omil — ta ’lim, tarbiya va rivojlanish
jarayonlarining ichki tom oni bo ‘lib, bular o ‘quvchilarning yosh, in
dividual va xarakter xususiyatlaridir. S. L. Rubinshteyn haqli ravishda
tashqi sabablar, taassurotlar ichki sharoit orqali ta ’sir qiladi, degan
edi. Shu sababli o lqituvchi ta ’lim jarayonini tashkil qilishda ularning
barcha xususiyatlarini e ’tiborga olish bilan birga, ichki holatlarini,
m uayyan, yakka bola xususiyatlarini ham nazarda tutishi darkor.
T a ’lim jaray o n id a o ‘q uvchilarda bilim , ko^nikm a va m alakalar
shakllanib boradi. Pedagogikadan m a’lumki, bilim deganda insoniyat
tom onidan egallangan obyektiv, muayyan tushunchalar, fikr yuritish,
qonun va qoidalar tushuniladi. T a ’lim orqali berilayotgan bilimlar ilmiy
xarakter kasb ctgan b o lish i shart. 0 ‘quvchilar ongida to lgkri bilimlarni
shakllantirish uchun ta ’lim da xususiydan um um iyga o ‘tish tam oyili
asosida ish yuritiladi. Bilim bilan malaka uzviy bogliqdir. Bolalar m a’lum
bilim lar asosida misol, masala yechadilar, gram m atik tahlil qiladilar.
Aqli z a if b olalarda a n a litik -s in te tik faoliyat s te re o tip m azm u n d a
b o ‘lganligi uchun ular k o ‘p hollard a sam arali faoliyat usullaridan
foydalana olmaydilar. Bu kam chiliklarni bartaraf etish ham yordam chi
maktab ta ’limining asosiy vazifalaridan biridir. 0 ‘quvchilarning bilimlarni
egallashlari asosida ko‘nikm a va m alakalar shakllanib boradi va bu
56
o ‘q itu v c h id a n alo h id a e ’tib o rn i talab etadi. Aqli z a if bolalardagi
dunyoqarashningjuda murakkab va dinam ik jarayon ekanligi barcha ta ’lim
bosqichlarida izchil ish olib borishni talab etadi. H ar bir insonning
hayotida yangi bilimlar, tajribalar oldin egallangan bilim lar tizimiga
albatta t a ’sir etadi. Yangi b ilim , d alillarn i egallab borish asosida
bolalarning atrof-m uhitga, boshqa kishilarga m unosabati o ‘zgarib boradi.
Shu tariqa ta ’lim jarayonida aqli zaif bolalarda uni o ‘rab olgan m uhitga
m unosabatning dinam ik tizimi tarkib topa boradi. Bilimlarni egallash,
o ‘rganish xos ravishda bir necha bosqich asosida yuz beradi. Bilishning
birinchi bosqichida narsa, voqealar idrok etilib, qism an tushuniladi.
Bu bosqichda yordamchi maktab o ‘qituvchisining
Download Do'stlaringiz bilan baham: |
