Maxsus pedagogika

Savollar
1. O lig o fren o d id a k tik a fani n im a n i o ‘rganadi?
2. Y o rd a m ch i m aktablarda ta ’lim n in g q an d ay xususiyatlari bor?
3. T a ’lim , tarbiya va rivojlan ish n in g o ‘zaro b o g liq lig i nim ada?
4. T a ’lim jarayonida o ‘qituvchining boshqaruvchilik roli qanday ta ’m inlanadi?
5. B o la n in g rivojlanishida ta ’lim n in g roli q anday?
3 .2 . Yordam chi m aktablarda ta ’lim tam oyillarining
q o lla n is h xu susiyatlari
T a ’lim tam o y illari o ‘q itish n in g m o h iy a tin i, t a ’lim n in g barcha 
tom onlari: m azm uni, uslublari, tashkiliy shakllarini bclgilab beruvchi 
dastlabki om ildir. Pedagogikada ta ’lim tam oyillari tarbiya bilan uzviy 
d ia le k tik b o g liq lik d a b o ‘lib, o lq u v c h ila rn in g o kquv fao liy atla ri 
xususiyatlarini psixologik-pedagogik m a’lum otlarga asoslanib hisobga 
oladi.
Yordam chi m aktabda ham ta ’lim didaktik tam oyillar asosida olib 
boriladi. Pedagogikada ishlab chiqilgan didaktik tam oyillar yordam chi 
maktablarda aqli zaif o ‘quvchilarning psixofizik rivojlanish xususiyatlarini 
nazarda tatib amalga oshiriladi.
Yordamchi m a k ta b la r o'qitish d id a k tik a sid a asosan quyidagi
tamoyillar qo ‘llaniladi: ta limning tarbiyaviy xarakterdaligi, faollik va
onglilik, ilm iy lik , tu sh u n arlilik, siste m a lilik va m u n ta za m lilik ,
k o ‘rgazmalilik, о ‘quvchilarga differensial munosabat, nazariyaning hayoi
bilan bog ‘liqligi.
Oligofren bolalar bilish faoliyatining o ‘ziga xosligi um um iy didaktik 
tam oyillarni yordam chi m aktab ish tajribasiga m cxanik ravishda olib 
o ‘qilishini istisno etadi. U m u m ta ’lim tam oyillari aqli zaif bolalarni 
o ‘qitish masalasiga tatbiq qilingan holda am alga oshiriladi, aqli zaif 
bolalarning bilim , ko knikm a va m alakalarni o ‘zlashtirish jarayo n i 
qonuniyatlaridan kelib chiqadi. Bugungi davr talabiga ko‘ra o ‘qitish 
tam oyillarining o ‘zgarishini e ’tiro f etgan holda a n ’anaviy ta ’riflarini 
saqlash, ularga faqat hozirgi zam on yordam chi m aktablarining ahvolini 
aks ettirish zarurligi uch u n yangi m axsus m aktabga xos b a ’zi bir 
qoidalarni kiritishga qarshi em asm iz. M asalan, jism o n iy va ruhiy 
nuqsonga ega b o ‘lgan bolalarga ta ’lim -tarbiya berishga bag‘ishlangan 
m e ’yoriy h u jja tla r, yangi ish lab c h iq ilg a n k o n se p siy a la r sh u la r 
jum lasidandir.
59

---

Aqli zaif bolalarni o ‘qitish tam oyillarini maxsus didaktika belgilaydi. 
U esa yordam chi m aktabda um um iy didaktik tam oyillarni am alga 
oshirishning xususiyatini asoslab beradi.
Didaktik tam oyillar ta ’lim ning m aqsadlaridan kelib chiqadi va o ‘quv 
materialini o ‘zlashtirishning muayyan qonunlarini aks ettiradi. Ana shu 
asosiy qonunlar didaktikada ta ’lim tamoyillari yoki didaktik tamoyillar 
deb ataladi.
Har bir tamoyil to ‘gkrisida qisqacha to ‘xtalib o ‘tamiz. Yordamchi 
maktablarda ta ’limning tarbiyalovchi xarakterda bolish tamoyili asosiy, 
yetakchi tamoyillardan sanaladi. Chunki aqli zaif bolalarga bilim berish bilan 
biiga, asosiy e ’tibor ularda shaxsiy, axloqiy sifatlami shakllantirishga qaratiladi.