Maxsus pedagogika

Boshqa  o ‘quvchilarda,  aksincha,  o ‘zlashtirish  xususiyati  birm uncha 
jonliroq,  biroq  uyushqoqsizligi,  intizom sizligi,  o'qishni  xohlam asligi  tufayli 
ulam i  o ‘qitish  ancha  qiyin  b o ‘ladi.
BU  o'quvchilar  bilan  olib  boriladigan  ishning  xarakterli  xususiyati  — 
ular  psixikasining  ojiz  tomonlariga  passivlik  bilan  moslashish  emas,  balki 
ulami  maksimal  darajada  rivojlantirish  uchun  ulaming  aqliy  rivojlanishiga 
faol  ta’sir, ko‘rsatish  kerak.
Yordatnchi  maktabda  o ‘qituvchi  ba’zan  mutlaqo  o ‘qishni  (aleksiya), 
yozishni (agrafiya) va hisobni (akalkuliya) bilmaydigan bolalarga duch kelishi 
mumkin.  Bu  bolalar  boshqa  hamma  fanlardan  o ‘zlashtirsalar-da,  ammo 
yozishni yoki o‘qishni,  yoki  hisoblashni o‘rganib ololmaydilar.  Ular, albatta, 
individual yondashishga muhtoj bo'lib, alohida tuzilgan reja asosida o ‘qitilishlari 
kerak.  Bu  o‘quvchilar  bilan  ishlashda  o‘quvchining  o ‘z  kuchiga  ishonishi, 
o‘z imkoniyatlari va qobiliyatiga  ishonch  bilan qarashi  muhim  rol o ‘ynaydi. 
Shu  sababli,  ular bilan  ishlashni  shunday  tashkil  etish  muhimki,  u  o‘zining 
ilgarilab  borayotganligini  his  qilsin.  Ularga  dastlabki  muvaffaqiyatlaming 
quvonchini his etish imkoni berilishi kerak. 0 ‘qituvchi o‘quvchining (dastlabki 
paytlarida),  garchi  oz  bo‘lsa  ham  erishgan  muvaffaqiyatlarini  ta’kidlashi, 
uning diqqat-e’tiborini (hali oz bo‘lsa ham) erishgan ayrim yutuqlariga qaratish 
uchun  har  bir  imkoniyatdan  foydalangani  yaxshiroq.
Individual  yondashishning  asosiy  maqsadlaridan  biri  —  har  bir  bolani 
uzoq muddatli keng ko'lamli ishda muvaffaqiyatli qatnashishga tayyorlashdir.
Lekin frontal ish, albatta, o‘quvchilarga alohida-alohida yondashish bilan 
birga olib borilishi kerak.
Yordamchi  maktab  dasturi  o ‘quvchilar  tarkibini  hisobga  olgan  holda 
differensiatsiyalashgan yondashishni nazarda tutadi, biroq ular 
0
‘qituvchining 
har bir o ‘quvchi bilan alohida ishlash yo‘lini belgilab berolmaydi. Yordamchi 
maktabning o‘ziga xosligi shundan iboratki, darsni rejalashtirishda o ‘qituvchiga 
har  bir  o‘quvchining  xususiyatlarini  hisobga  olish  uchun  keng  imkoniyat 
beriladi.
Differensiatsiyalashgan yondashish o ‘quvchilaming umumiy guruhlarga 
oid  xususiyatlariga  (ularning  bilish  faoliyatining  xususiyatiga,  dastur 
materialini  o ‘zlashtirish saviyasiga,  mustaqillik darajasiga,  ish  qobiliyatiga) 
qarab  yuqori,  o ‘rtacha  va  past  guruhlarga  shartli  ravishda  bo‘lishni,  ya’ni 
sinf  ichida  differensiatsiyalashtirishni  m oijallay d i.  0 ‘qituvchi  shu 
xususiyatlarga  asoslangan  holda  har  bir  guruh  uchun  maxsus  vazifalar 
tanlaydi.
0 ‘quvchilar  gumhi  uch  xil  variantdagi  topshiriq  ustida  ishlab,  kuchi 
yetgan  darajada bilim,  ko‘nikma va malakaga ega bo‘ladilar.  Guruhdagi  ish 
barcha sinf bilan bajariladigan keng ko‘lamli ish bilan birgalikda olib boriladi.
71

---

Ishni  shunday  tashkil  etganda  o ‘quvchilaming  muntazam  o‘sishi,/bir 
guruhdan  ikkinchi  guruhga  —  kuchsizroq  guruhdan  kuchliroq  guryhga 
o'tishlari  uchun  yetarlicha sharoit tug‘iladi. 
/
Ishning  bunday  tizimining  tarbiyaviy  tomoni juda  muhim  ahanriyatga 
ega. 0 ‘quv materialini bo‘sh o‘zlashtiruvchi o ‘quvchilar o‘z kuchlariga qarab 
topshiriq olganlari tufayli, yuqori baho olish imkoniyatiga ega bo‘laailar,  bu 
esa  ulaming  o‘qish  faoliyatiga  ijobiy  ta’sir  ko‘rsatib,  yanada  yaxshi  o ‘qish 
hissini  uyg'otadi.
Differensiatsiyalashgan  yondashish,  bir  tom ondan,  o'qituvchining 
maqsadga  muvofiq  ishlashi  uchun  zarur  bo‘lsa,  ikkinchi  tomondan,  har 
bir o ‘quvchining bilish imkoniyatlaridan yetarli ravishda foydalanish va ularni 
rivojlantirish  uchun  zarurdir.