|
8.1. Yordamchi maktab o ‘quvchilarini oilaga tayyorlash
Y ordam chi m aktab aqli zaif o ‘quvchilarni oilaga, turm ushga
tayyorlashdek o ‘ta muhim vazifani bajaradi. Chunki yordamchi maktab
o ‘quvchilari hayotida yagona ilm maskani — bu faqat yordam chi
m aktabdir. Y ordam chi m aktab o ‘quvchilari k atta b o ‘lgach, oila
quradilar, o ‘g‘il bolalar ota — uy xo‘jasi, qiz bolalar esa ona — uy
bekasi b o ‘ladilar. Y ordam chi m aktab o ‘quvchilari «ota» b o ‘lish
m as’uliyatini, qiz bolalar esa «ona» b o ‘lish m as’uliyatini chuqur
anglab yetishlari kerak. 0 ‘g ‘il bolalar oila qurgach, oilani boshqarishni
bilishi zarur. Qiz bolalar esa, tuqqan farzandini to ‘g ‘ri tarbiyalashi,
uning sog‘lig‘i uchun, u nib-o‘sishi uchun m as’ul ekanligini ongiga
singdirishi kerak.
M a’lumki, yordamchi maktab o ‘quvchilari aqliy faoliyatlarining
orqada qolganligi bois, bundan tashqari, ularning ota-onalari turli sotsial
chiqishga ega bo‘lganligi bois ham jamiyatimiz talabiga javob beradigan
«oila» qurish lozim ekanligini va buning uchun faqatgina yordamchi
maktabdagina oilaga tayyorlay olish mumkin ekanligini eslatib o ‘tish
lozimdir.
M a’lumki, oila jamiyatimizning kichik bir qismi bo‘lib, jamiyatimiz
oldida o ‘z mas’uliyatiga egadir.
Yordamchi maktab o'quvchilarini oilaga tayyorlash vazifasi birinchi
sinfdan boshlab olib boriladi. Bu mehnat, axloqiy nafosat, huquqiy,
jismoniy tarbiya jaryonida amalga oshirib boriladi va ijtimoiy- maishiy
darslarda, sinfdan tashqari tadbirlarda amalga oshiriladi.
206
Bunda qiz bolalarni uy tuzatishdan boshlab, bolani cho'miltirish
(qo‘g‘irchoqni cho‘miltirish o ‘yini orqali), parvarish qilish, bichish-
tikish, bola kasal bo‘lganda birinchi yordam ko‘rsatish, pazandalik, mehmon
kutish, choklash, dazmol qilish, bozorda xarid qilish, pulni tejab ishlatish,
oila budjetini tejash kabi bilimlar asoslari soddadan murakkabga qarab
olib boriladi.
0 ‘g‘il bolalar esa xo‘jalikda erkak qilishi lozim bo‘lgan ishlarga o ‘rgatib
boriladi.
Odobnoma darslarida qi/larni «qiz bola hayosi», «onalik burchi» va
qanday qiz «yaxshi kelinchak», «uy bekasi» b o iish i haqida bilimlar
berib boriladi. 0 ‘g‘il bolalarga esa «g‘am xo‘r ota», «oilaning xo‘jasi»
kabi ibratli mavzular asosida oila haqida tasaw ur berib boriladi.
Yordamchi maktabda qiz bolalar tarbiyasiga o ‘ta e’tibor bilan qaraladi,
chunki aqli zaif qiz bolalarda jinsiy mayllik kuchliroq bo‘ladi, ular erta
yetiladilar. Shu boisdan ham qiz bolalarni oilaga tayyorlab borish o ‘ta
m uhim sanaladi. Qiz bolalar oilaning sha’nini, sharafini
saqlashi
zarurligini chuqur anglab etishi, bola tarbiyasida onaning o ‘zi hayoli,
iboli, mehnatsevar, xushnuiomalali bo'lishi g‘oyat muhim ekanligini
ta ’kidlash o ‘rinlidir.
Bu borada Abu Ali ibn Sino ijtimoiy, axloqiy va falsafiy fikrlar tarixida
birinchilardan bo‘lib ayollaming bola ta’lim-tarbiyasidagi o ‘rnini chuqur
bilganbuyukmutafakkirdir. Oilada cr xotin o'rtasidagi o'zaro hurmat-izzat,
bamaslahat ishtutish, samimiv mimosabat ta’lim tarbiya samaradorligining
asosiy negizidir, deb yozgan edi alloma.1
Ibn Sino o ‘n yetti xislat sohibasi bo'lgan avolni «ideal» tabiiy tarbiyachi
deb hisoblaydi. Bularga ayolning oqila va e’tiqodliligi, sharm-hayoliligi, or-
nomusliligi, ziyrak va farosatliligi, yoqimtoyligi, o '/ enga mehr-muhabbat
qo‘yganligi, betga chopmasligi, ezma bo'lmasligi, itoatkorligi, dili pokligi,
eri orqasidan g‘iybat qilmasligi, poki/aligi, vazminligi, jiddiyligi va
ulug‘vorligi, og‘ir damlarda crining tlaidiga malham bo'la olishi, mehribonligi
kabilar kiradi.
Demak, ana shunday ayolgagina bola tarbiyasini ishonib topshirish
mumkin ekan. Ona — tabiiy tarbiyachi. Slui bois ham qizlaming tarbiyasiga
juda katta ahamiyat beriladi. Hozirgi kundagi davr talabi b o ‘lmish
sharqona odob, axloq aynan qi/.larda ana shunday xislatlami shakllantiradi.
Zero, sharq ayollarining deyarli barchasi ana shunday onalardandir.
Buni tarixdan yaxshi bilasiz.
Hozirgi davr talablaridan kelib chiqib o ‘g‘il bolalarni yoshligidan
erkaklikxislatlarini, erkaklik g'ururini shakllantirish ham o ‘ta muhimdir.
Zero erkak oila bo‘lmish kichik bir saltanatning sultonidir. Demak,
'Abu Ali ibn Sino.
F alsafiy qissalar. A .Irisov. 1963.
207
erkak ota sifatida, oilaning boshqaruvchisi sifatida o‘z oilasining or-
nomusi, fayzu barakasi, farovonligi, shon-shuhrati uchun, bolalarining
sog‘lom va mard, dovyurak bo‘lib o‘sishi uchun doimo sa’y-harakatda
bo'lishi lozim. Ota oilada o ‘zining mehnatkashligi bilan, o ‘z oilasiga
g‘amxo‘rligi bilan farzandlariga nam una bo‘lishi kerak.
Erkak kishi uchun oilasini boqish, uning fayzu barakasi uchun,
ravnaqi uchun halol m ehnat qilish ham farz, ham qarz. Chunki u
erkak, oilasining or-nom usini saqlashi, o ‘z oilasida doim o tartib-
intizom ni barqaror etishi lozim. Z in h o r erkak boqim anda b o ‘lib
o'tirmasligi kerak. Er uyda o ‘tirib, xotinning pul topish yo‘liga kirishi
bu — noo‘rindir. Agar erkak nogiron yoki kasal bo‘lsa, bundan mustasno.
Oilada eru xotin har jihatdan bolalarga nam una bo‘lishi va ayniqsa,
halol ishlab, farzandlari oldida o ‘zlarining m ehnatlari bilan ham
jamiyatimizga, ham oilasiga foyda keltirayotganligini bildirishi kerak.
Insonning m ehnat faoliyati uning shaxsiy ishi emas, balki jamiyat ishi
ekanligini ularning ongiga singdirib borish kerak.
Oilaning tinch-totuv, farovon hayot kechirishi jamiyat uchun ham
foydali ekanligini har doim eslatib turish lozim. Er bilan xotin oilada
farzandlari tarbiyasi uchun ham m as’ul ekanliklarini yaxshi anglashlari
kerak. Bola s o g io m , yetuk b o ‘lib yetishishi uchun ularni to ‘g ‘ri
ovqatlantirish, to ‘g ‘ri tarbiyalash, sog‘lom, baquvvat qilib o ‘stirish
uchun ularning tarbiyaga oid bilimlarini oshirib borish kerak.
Do'stlaringiz bilan baham: |
