|
II.Modul. Maxsus fanlarni o’qitishning xususiy metodikasi
4- Mavzu. Maxsus fanlarni o‘qitish shakl, metod va vositalari.
Oliy ta‘limda o‘qitishning auditoridan tashqari shakllari.
4.1. Oliy ta‘limda mutaxassislik fanlarini o‘qitish shakllari.
4.2. Ta`lim metodlarining tavsifi..
4.3. Maxsus fanlami o‘qitish shakllari: ma’ruza, amaliy, seminar,
laboratoriya, mustaqil ta’lim.
4.4. Maxsus fanlardan kurs ishlarini, bitiruv malakaviy ishlarini bajarish
talablari, tashkiliy va ilmiy-metodik ta’minoti.
Tayanch so‘z va iboralar:
Ta’lim shakllari, ma’ruza, amaliy va laboratoriya
mashg’ulotlari, dars, ekskursiya darsi, ta’lim metodlari, og’zaki metodlar, ma’ruza,
hikoya, bahs-munozara, amaliy metodlar, ko’rgazmali metodlar, ta’lim metodlarini
tanlash, interfaol metodlar.
4.1. Oliy ta‘limda mutaxassislik fanlarini o‘qitish shakllari
Oliy ta’lim muassasalarida talabalarga maxsus fanlardan ta’lim jarayoni turli
shakllarda tashkil etiladi.
Ta’limni tashkil etish shakllari deganda, ta’lim beruvchi va ta’lim
oluvchilarning maxsus tashkil etilgan, belgilangan tartibda va muayyan rejimda
o‘tadigan faoliyati tushuniladi. O‘qitishning u yoki bu tashkiliy shakli jamoaviy va
yakka tartibda o‘qitishning har xil ko‘rinishda qo‘shib olib borilishi, o‘qitishda
ta’lim oluvchilar mustaqilligining turli darajasi, ta’lim oluvchilarning o‘qishga
o‘qituvchi rahbarligining har xil usullari bilan tavsiflanadi. O‘qitishni tashkil etish
shakllarini tanlash ta’lim-tarbiyaviy vazifalar bilan belgilanadi va o‘quv ishining
mazmuni hamda metodlariga bog‘liq bo‘ladi.
Ta’limni tashkil etish shakllari pedagogik jarayonni tashkil etishning tarixan
mavjud bo’lgan, barqaror va mantiqiy tugallangan ko’rinishi bo’lib, unga
muntazamlik va yaxlitlik, o’z-o’zini rivojlantirish, shaxsiylik va faoliyatli xarakter,
ishtirokchilar tarkibining doimiyligi, o’tkazishning muayyan tartibi mavjudligi
xosdir.
II.
Modul. Maxsus fanlarni o’qitishning xususiy metodikasi
Ta’lim jarayoni ishtirokchilari (ta’lim beruvchi va ta’lim oluvchilar)ning
ma’lum belgilangan tartibda amalga oshiriladigan hamkorlikdagi faoliyatining
tashqi ko’rinishi kasbiy ta’limning tashkiliy shaklini anglatadi.
Maxsus fanlarni o’qitishning tashkiliy shakllari deganda o’quv-ishlab
chiqarish faoliyati uchun talabalarlar jamoasini tashkil etish yo’llari, bu faoliyatga
rahbarlik qilish shakllari, shuningdek, o’quv mashg’ulotlarini tuzilish tarkibi
tushuniladi.
Ta`limni u yoki bu shaklini tanlashda, talabalarni kasbiy bilim, ko’nikma va
malakalar bilan qurollantirish jarayonida ularning mutloq maqsadi va yaqin
vazifalari, mazmun hamda metodlari, shuningdek, moddiy sharoitini belgilaydigan
asosiy faktor (ko’rsatkich)larini u yoki bu shakllariga bog’liq.
Kishilik jamiyatining taraqqiyot etish jarayonida ta’limning tashkiliy
shakllari turlicha bo’lgan.
Qadimgi paytlarda yakka tartibda o’qitish usuli keng tarqalgan bo’lib,
ma’lum ijodiy jihatlarga ega bo’lganligi bois bu usul hozirgacha saqlanib qolgan.
O’rta asrlarga kelib, ta’lim-tarbiya kichik guruhlar shaklida o’tkazila boshlagan.
Chunki bu davrda sanoat ishlab chiqarishi yo’lga qo’yilayotgan davr hisoblangan.
XIX asrning oxiri va XX asrning boshlarida chex pedagogi Ya.A.Komenskiy
sinf-dars tizimini nazariy jihatdan isbotlab berdi.
Hozirgi paytda maxsus fanlarni o’qitishning tashkiliy shakllari tahsil
oluvchilarning soni, o’qitish joyi va o’quv vaqtining davomiyligiga ko’ra
guruhlanadi.
Maxsus fanlarni o‘qitishning sinf-dars shakli bu – talabalarning barcha
guruhlarini bir xil sharoitda, yagona didaktik vazifani bajarilishini ta’minlaydigan
tashkiliy shaklidir.
Amaliy (laboratoriya) mashg‘ulotlari - didaktik maqsadning aniqligi, ta’lim
va tarbiya vazifalarining birligi, o‘quv materialini to‘g‘ri tanlash, o‘qitish
modellarini maqsadga muvofiq tanlash, talabalarning mustaqilligi, darsning
tashkiliy aniqligi va talabalar ishida xavfsizlikni ta’minlashni o‘z ichiga oladi.
Ekskursiya shakli– oliy ta’limni tashkil etishning shunday shakliki, u orqali
talabalar bevosita o’qitish jarojoni bilan tanishib, texnologik va mehnat
jarayonlarini tashkil etishni kuzatib boradi.
Ta’lim amaliyotida sinf-dars tizimi keng ko’lamda qo’llanilganligi sababli
oliy ta’limda maxsus fanlarni o’qitishda ham sinf-dars ta’lim-tarbiya ishining
asosiy shakli deb hisoblanadi.
Dars deganda o’qituvchining o’quv guruhiga uyushgan, tayyorgarlik
darajasi bir xil, tarkibi o’zgarmas o’quvchilar bilan mashg’ulot o’tkazishi
tushuniladi.
Sinf – dars shaklining quyidagi o’ziga hos xususiyatlari mavjud:
•
deyarli bir hil tarkib, yoshi va tayyorgarlik darajadagi ta’lim oluvchini
ishtirok etishi;
•
ta’lim tarbiya jarayoni o’zaro bog’liq alohida–alohida qismlar ko’rinishiga
ega bo’lishi;
•
har bir darsning o’quv rejasiga kirgan ma’lum bir o’quv predmetiga oid
bo’lishi;
•
darslarni jadval asosida muntazam ravishda almashinib turishi;
•
darslarda ta’lim beruvchining rahbarlik qilishi;
•
ta’lim oluvchilarni turli ko’rinishdagi o’quv-bilish jarayonida ishtirok
etishidir.
Har bir dars o’quv jarayonining bir qismi hamda bilim, ko’nikma va
malakalarni egallashning bir butun mantiqiy yakunlangan bosqichi hisoblanadi.
Dars muvaffaqiyatli o’tishi uchun uni tashkil etish bo’yicha o’qituvchi
faoliyatining maqsadini aniqlash lozim.
Har bir dars o’quv jarayonining bir qismi hamda bilim, ko’nikma va
malakalarni egallashning bir butun mantiqiy yakunlangan bosqichi hisoblanadi.
Dars muvaffaqiyatli o’tishi uchun uni tashkil etish bo’yicha o’qituvchi
faoliyatining maqsadini aniqlash lozim.
Har qanday darsning uchta maqsadlari mavjud: rivojlantiruvchi, tarbiyaviy,
ta’limiy.
Darsning
Do'stlaringiz bilan baham: |
