Maxinbonu Radjabova 4-kurs 405 –guruh Amaliy iah Meyordagi va patologik rivojlanish nazariyasi

Maxinbonu Radjabova 4-kurs 405 
–guruh
Amaliy iah
ma’lumotlar keltiriladi: tanglay yoriqligi bilan shartlangan rinolaliya 10%-30% 
hollarda nasliy omillar bilan bog‘liq bо‘lishi mumkin. (P.G.Svetlov, 1962 yillar 
A.Y.Piskunov, 1960 va boshqalar). A.E.Gusan (1980) ma’lumotiga kо‘ra 
rinolaliyaning nisbiy shakllari chastotasi bor-yо‘g‘i 1,31% ni tashkil etar ekan. 
A.Gridnev (1976) ma’lumotiga kо‘ra, duduqlanuvchilar orasida nasliy og‘irlik 
17,5% ni tashkil qiladi. Yozma nutq buzilishlarining kelib chiqishida (disgrafiya, 
disleksiya) nasliy omillarning roli aniqlangan. nutq buzilishlarining kelib 
chiqishida nasliy omillar odatda ekzogen-organik va ijtimoiy omillar bilan 
birgalikda keladi. Shuningdek ular ayrim nutq buzilishlarning keltirib chiqarishda 
boshlovchi omil bо‘lib xizmat qiladilar. Bularga xromosoma sindromi va nerv 
tizimining nasliy-degenerativ kasalliklarida kuzatiluvchi nutq buzilishlari nomi 
bilan alohida guruhni tashkil qiladi. Ularning xususiyati kasallikning о‘zidan kelib 
chiqadi. Xromosoma sindromlari (yoki xromosoma kasalligi) tug‘ma hisoblanadi 
va odatda progridiyent oqimga ega bо‘lmaydi. Deyarli barcha xromosoma 
sindromlarida bolaning jismoniy, nerv-psixik rivojlanishida orqada qolish 
kuzatiladi, shuningdek u yoki bu darajada nutq rivojlanishi ham buziladi. 
Xromosoma sindromi ikki guruhga bо‘linadi: Birinchi guruh-autosoma strukturasi 
yoki sonining о‘zgarishi bilan bog‘liq sindromlar. Ikkinchi guruh-jinsiy 
xromosomalarning о‘zgarishi bilan bog‘liq sindromlar. Birmuncha yaqqolroq 
ifodalangan nutq rivojlanishidagi buzilishlar va nutq kamchiliklari birinchi guruh 
sindromlarida kuzatiladi. Ular odatda intellekt yetishmovchiligi aniq nuqsonlar va 
rivojlanish anomaliyalari bilan birga qо‘shilib keladi. Bunga Daun kasalligidagi 
nutq buzilishi misol bо‘la oladi. Sо‘nggi yillarda butun dunyoda alohida e’tiborni 
о‘ziga jalb qilib kelayotgan muammo bu- x-xromosomasida о‘ziga xos 
о‘zgarishlari bо‘lgan bolalarning nutq buzilishlari masalasidir (fragil yoki mо‘rt 
xromosomalar sindromi). Bu sindromda nutq buzilishlari polimorfdir: nutqning 
tо‘liq rivojlanmaganligi, dizartriya, gohida duduqlanish. Perseveratsiyalar bilan 
birga qо‘shilib keluvchi nutq tempining tezlashuvi, shuningdek xarakatning 
tormozlanganligi, affektiv buzilishlar bu sindromga xarakterlidir. Nerv tizimining 

---