Maxinbonu Radjabova 4-kurs 405 –guruh Amaliy iah Meyordagi va patologik rivojlanish nazariyasi

Maxinbonu Radjabova 4-kurs 405 
–guruh
Amaliy iah
(yarimsharlar) rivojlanishida farq borligi kо‘rsatib berildi. Chap yarim shar asosan 
nutqiy funksiyani amalga oshiradi, о‘ng yarim shar esa kо‘ruv-fazoviy gnozisni 
amalga oshiradi. О‘g‘il bolalarda qizlarga nisbatan о‘ng yarim shar tezroq 
shakllanadi. Qiz bolalarda esa aksincha chap yarim sharlar tezroq shakllanadi va 
shunga bog‘liq birmuncha erta muddatlarda ularda nutq rivojlanishi aniqlanadi. 
Bundan tashqari qiz bolalarda birmuncha yaqqol ifodalangan yarimsharlararo 
о‘zaro ta’sir erta shakllanadi. Bu ularda miya jarohatlanishini kompensatsiyalashda 
yaxshi yordam beradi. Bundan tashqari о‘g‘il bolalarda nutq buzilishlarining kо‘p 
uchrashiga xromasoma tuzilishidagi о‘ziga xos о‘zgarishlarga bog‘liq ravishda 
intelektual va nutq buzilishlari sabab bо‘lishi mumkin. Bolalarda nutq 
buzilishlarining kelib chiqishida miyaning erta organik jarohatlanishlari katta rol 
о‘ynaydi. Emotsional-deprivatsiya katta axamiyatga egadir (kattalar bilan 
emotsional ijobiy aloqani yetishmasligi). Hayotining birinchi yillarida bola va 
onaning о‘zaro aloqasi buzilishiga alohida e’tibor qaratiladi. Ma’lumki, nutq 
funksiyasi shakllanishi uchun hayotning birinchi yilida normal rivojlanish muhim 
ahamiyatga ega. Bu esa bolaning ona bilan yoki о‘ziga yaqin bо‘lgan boshqa 
kishilar bilan tо‘g‘ri о‘zaro munosabat bо‘lishini talab etadi. Nutq buzilishlari turli 
xil noqulay omillarning bola miyasiga va uning keyingi rivojlanishiga ta’sir etishi 
natijasida ham kelib chiqadi. Bunday nutq buzilishlarining tuzilishi zararli 
omilning ta’sir etish vaqti va miya jarohatlanishi о‘chog‘iga bog‘liq ravishda 
farqlanadi. Miya jarohatlanishida lokolizatsiya jarohatlanish darajasi va nutq 
buzilishlari aspekti bо‘yicha va keyingi asoratlari orasida tо‘la bir-biriga bog‘liqlik 
bо‘lmaydi. Bolalardagi chap gemisferalarning tug‘ma yoki erta orttirilgan jarohati 
kо‘pincha nutq buzilishlariga olib kelmaydi (jarohatlanish nutqqacha bо‘lgan 
davrda hosil bо‘ladimi yoki shakllanib bо‘lgan nutq davridami, bundan qat’iy 
nazar). Bu fikr 100 yil avval kо‘rsatilgan va sо‘ng tadqiqotlarda tasdiqlangan. 
Kattalarda shunga о‘xshash jarohatlar ma’lum о‘ringa ega bо‘ladilar. Ma’lumki, 
yaxshi rivojlangan nutqqa ega bolaning kalla suyagi travmasi kattalarga qaraganda 
afaziyani ancha kam keltirib chiqaradi. Miya plastikligi ma’lum darajada miya 

---