Mavzusida tayyorlagan mustaqil ishi

3. TAFTAZONIY
Taftazoniy (toʻliq ismi Muhammad ibn Umar Saʼdiddin at Taftazoniy) (1322, Niso yaqinidagi Taftazon qishlogʻi — 1392.12.8, Samarqand) — qomusiy olim. Taftazoniy qariyb 30-yil (1340 yildan 1372 yilgacha) davomida Hirot va Movarounnahrning turli shaharlaridagi madrasalarda falsafa va mantikdan dare bergan. Soʻngra Temur daʼvatiga binoan Samarqandga kelib, saroyda xizmat qilgan va umrining oxirigacha shu saroyda yashab ijod bilan shugʻullangan. Taftazoniyning nazariy merosi oʻrta asrlar fanining barcha sohalarini oʻz ichiga olgan boʻlib, Qurʼon tafsiridan boshqa asarlari arab tilida yozilgan. Buasarlardan 14—16-asrning 2 yarmigacha Movarounnahr va uning atrofidagi madrasalarda oʻquv qoʻllanmasi sifatida foydalanilgan. Mantiq, huquq, mat., astronomiyaga doir asarlar yozgan. Bizgacha "Sharh alaqoid" (Abu Hafs Nasafiyning "Aqoid anNasafiy" asariga sharh) "Tahzib almantiq valkalom" ("Mantiq va kalomga sayqal berish"), "asSaʼdiya" (13-asr oxiri va 14-asr 1yarmida yashagan Kotibiyning mantiqqa oid "ashShamsiya" risolasiga yozilgan sharh), "almutavval" (Nutq sanʼatiga oid "Keng talqin"), "Muxtasar almaoniy" (ritorikaga oid "Qisqacha maʼnolar"), "alIrshod alhodiy" (arab tili grammatikasiga oid "Yoʻl boshlovchi rahbar"), "Maqosid attolibin" (falsafa va kalomga oid "Tolibi ilmlarning maqsadlari"), "Risola fi zavoye almusallas" ("Uchburchakning burchaklari haqida risola") kabi asarlari yetib kelgan. Taftazoniy oʻzidan oddin oʻtgan mutafakkirlarning asarlariga turli sharhlar yozgan. Jumladan Naysaburiyning "Arifmetika haqida quyoshiy risola" asariga 2ta sharh yozgan: birinchisi — "Quyosh risola" (1389), ikkinchisi — "Uchburchak burchaklari haqida risola" boʻlib, birinchisining geometrik qismini sharhlaydi.
4. AL-KOSHIY

Koshiy (Al-Koshiy), Gʻiyosiddin Jamshid (taxminan 1430-yilda Samarqandda vafot etgan) — atoqli matematik va astronom.
Asli Eronning Koshon shahridan boʻlib, boshlangʻich matematik maʼlumotni shu yerda olgan va XV asr boshida Ulugʻbekning taklifi bilan Samarqandga kelgan; bu yerda Qozizoda Rumiy bilan birga Ulugʻbek rasadxonasi va madrasasi qurilishiga rahbarlik qilgan. Koshiy Ulugʻbek qoʻl ostida ishlagan Husayn Birjoniy, Ash Qushchi va b.ning kamolotga yetishishiga katta qissa qoʻshgan. Koshiy astronomiyaga oid „Ziji Hoqoniy dar takmili ziji Elxoniy“ („Elxoniy astronomik jadvalini takomillashtirishda Hoqoniy astronomik jadvalining ahamiyati“), „Sullam us-samo“ („Osmon narvoni“), „Noʻzxat ul-xadoiq“ („Bogʻlar sayri“) va mat.ga oid „Risola al-muhitiyya“ („Aylana xaqida risola“), „Risola ul-atvor nal-jayb“ („Vatarlar va sinus haqida risola“), „Miftoh ulhisob“ („Arifmetika kaliti“) asarlarini yozgan. Koshiy birinchi boʻlib mat.ga pozitsion asosla oʻnli kasrlarni kiritdi va nazariy asosdagi, ixtiyoriy koʻrsatkichli ildiz chiqarishda qozir „Ruffini — Gorner“ usuli leb ataladigan usulni pa „Nyuton binomi“ning koeffiniyentlarini topishda formulaga toʻgri keladigan adlitin usulni qoʻlladi. Koshiy sin G na l (pi) so-nini oʻnlik sistemada 17 xona aniqlik bilan hisobladi. Koshiy Oʻrta asr Sharq mat.sini yuqori bosqichga koʻtarishga katta hissa qoʻshdi.