Mavzuning o’rganilganlik darajasi

M.M.Abdulxayeva, O’.M.Mardonovning Kimyo2 darsligida XXXI
bobning 5 mavzusi Aldegidlar deb nomlanadi. Darslida aldegidlarning trivial
hamda sistematik nomlanishi tushuntirilgan. Olinish usullaridan metanolni CuO
1 Guntis Yekabovich Rudzitis, F.G.Feldman “Organik kimyo” 10-sinf darslik - T.: “O’qituvchi” 2004, -
216
2 Abdulxaeva M.M., Mardonov O’.M. “Kimyo” Oliy o’quv yurtiga kiruvchilar, akademik litsey va kasbhunar kollejlari uchun qo’llanma - T.: «Tib kitob» nashriyoti 2011, -606
10
bilan oksidlanishi, metanolni Cu, Ag katalizatori ishtirokida oksidlanishi, metanni
oksidlanishi, chumoli va sirka kislota aralashmasini qizdirish natijasida, Kucherov
reaksiyasi asosida olinish usullari berilgan. Aldegidlarning fizik xossalari,
kimyoviy xossalari ifodalangan. Aldegidlarning ishlatilishi haqida ham
ma’lumotlar berilgan. Polikondensatsiyalanish reaksiyalari ham ifodalangan.
XXXI bobning 6 mavzusi Ketonlar to’g’risida. Unda ketonlarning fizik xossalari,
nomlanishi, izomeriyasi haqida ma’lumotlar berilgan. Ketonlarning olinish
usullariga oid reaksiya tenglamalari keltirilgan. Ishlatilishi haqida kam ma’lumot
berilgan. Aldegid va ketonlarni bir-biridan farqlash uchun “Kumush ko’zgu” va
Feling suyuqligidan foydalanilishi yozilgan. Ketonlarning kimyoviy xossalariga
oid reaksiya tenglamalaridan faqat Feling suyuqligi yordamida ko’k rangli
cho’kmani sarg’ish - qizil rangli moddaga aylanish reaksiyasi berilgan xolos.
O’quvchi uchun ushbu ma’lumotlar kam, so’zlar yordamidagina ifodalangan.
Q.N.Ahmedov, A.K.Abdushukurov, X.S.Tojimuhammedov,
A.M.Yo’ldoshevlarning Organik kimyo1 ma’ruzalar matnida 14- ma’ruza
Karbonil birikmalar deb nomlangan. Unda aldegid va ketonlarning tuzilishi,
nomlanishi haqida ma’lumotlar berilgan. Olinish usullaridan alkenlarni oksidlash
orqali, spirtlarni oksidlash, germinal digalogenalkanlarni gidrolizlanishi,
alkinlarning suv bilan birikishi keltirib o’tilgan. 15 ma’ruza Karbonil
birikmalarining xossalari deb nomlangan. Karbonil birikmalarning oksidlanishi,
Grinyar reaktivining formaldegidga birikishi natijasida birlamchi spirtlar, boshqa
aldegidlardan ikkilamchi, ketonlardan esa uchlamchi spirtlar hosil qilishi reaksiya
tenglamasi yordamida ifodalangan. HCN ning birikish reaksiyasi, gidroksilamin
bilan oksim, fenilgidrazin bilan fenilgidrazon, semikarbazid bilan semikarbazon
hosilalarining hosil qilish reaksiyalari ham ifodalab berilgan. Ketonlarning kondensatsiya reaksiyasining α holatdagi vodorod hisobiga borish jarayonlari
keltirilgan. Mavzu oxirida nazorat uchun savollar taqdim qilingan.