Мавзунинг долзарблиги

биринчидан
, шахсни, унинг ҳуқуқлари ва эркинликларини, жамият ва давлат 
манфаатларини, мулкни, табиий муҳитни, тинчликни, инсон хавфсизлигини 
жиноий тажовузлардан муҳофаза этиш, 
иккинчидан
, жиноятларнинг олдини 
олиш, 
учинчидан
, фуқароларни Республика Конституцияси ва қонунларига 
риоя этиш руҳида тарбиялаш унинг асосий вазифалари қилиб белгиланган
2
.
Шу билан бирга айнан “омаввий маданият” хуружларининг олдини олиш 
билан боғлиқ айрим моддаларини кўриб чиқамиз, шулардан, Кодекснинг 120-
моддасида айнан оммавий мадданият хуружларининг бир кўриниши бўлган бир 
жинсли шахсларнинг жинсий аълоқа қилишини тақиқланган шулардан айнан 
бесоқолбозлик учун жиноий жавобгарлик белгиланган, бесоқолбозлик – бу 
яъни эркакнинг эркак билан зўрлик ишлатмасдан жинсий эҳтиёжини 
қондириши. Шу билан бирга ушбу кодексининг 128-моддаси, ўн олти ёшга 
тўлмаган шахс билан жинсий алоқа қилиш, 129-моддаси, ўн олти ёшга тўлмаган 
шахсга нисбатан уятсиз-бузуқ ҳаракатлар қилиш, 130-моддаси порнографик 
маҳсулотни тайёрлаш, олиб кириш, тарқатиш, реклама қилиш, намойиш этиш, 
130
1
-моддаси зўравонликни ёки шафқатсизликни тарғиб қилувчи маҳсулотни 
тайёрлаш, олиб кириш, тарқатиш, реклама қилиш, намойиш этиш, 131-моддаси 
фоҳишахона сақлаш ёки қўшмачилик қилиш
3
, 132-моддаси тарих ёки маданият 
1
Ўзбекистон Республикасининг Конституцияси. “Ўзбекистон” 2014. 40-б. 
2
Ички ишлар органларининг профилактик фаолияти: Дарслик / И. Исмаилов, М. З. Зиёдуллаев, 
Н. Т. Исмоилов ва бошқ.; Масъул муҳаррир проф. И. Исмаилов. – Т.: Ўзбекистон Республикаси ИИВ 
Академияси, 2011. – 405 б 
3
Ўзбекистон Республикасининг 2001 йил 29 августдаги 254-II-сон 
Қонуни 
таҳририда — Олий 

---

89 
ёдгорликларини нобуд қилиш, бузиш ёки уларга шикаст етказиш каби яна бир 
қанча моддалари айнан “омаввий маданият” хуружларининг олдини олишга 
қарқатилганлигини кўришимиз мумкин. 
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги 
кодексининг 2-моддасида: биринчидан, инсон ва жамият фаровонлиги йўлида 
фуқароларнинг ҳуқуқ ва эркинликларини, мулкни, давлат ва жамоат тартибини, 
табиий муҳитни муҳофаза қилиш; иккинчидан, ижтимоий адолат ва 
қонунийликни 
таъминлаш; 
учунчидан, 
маъмурий 
ҳуқуқбузарликлар 
тўғрисидаги ишларнинг ўз вақтида ва объектив кўриб чиқилиши; тўртинчидан, 
ҳуқуқбузарликларнинг олдини олиш; бешинчидан, фуқароларни Ўзбекистон 
Республикаси Конституцияси ва қонунларига риоя этиш руҳида тарбиялаш 
маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги қонун ҳужжатларининг асосий вазифалари 
сифатида белгилаб қўйилган
1
.
Шу билан бирга ушбу Кодексининг айнан ХV бобида жамоат тартибига 
тажовуз қилувчи ҳуқуқбузарликлар учун маъмурий жавобгарлик белгиланган 
шулардан айримларини кўриб ўтамиз, 183-моддаси майда безорилик, яъни 
жамоат жойларида уятли сўзлар билан сўкиниш, фуқароларга ҳақоратомуз 
шилқимлик 
қилиш 
ҳамда 
жамоат 
тартибини 
ва 
фуқароларнинг 
осойишталигини бузувчи шу каби бошқа хатти-ҳаракатларда ифодаланган 
жамиятда юриш-туриш қоидаларини қасддан менсимаслик, 184-моддаси диний 
экстремизм, сепаратизм ва ақидапарастлик ғоялари билан йўғрилган, қирғин 
солишга ёки фуқароларни зўрлик билан кўчириб юборишга даъват этадиган 
ёхуд аҳоли орасида ваҳима чиқаришга қаратилган материалларни тайёрлаш ёки 
уларни тарқатиш мақсадида сақлаш
2
, 184
3
-моддаси миллий, ирқий, этник ёки 
диний адоватни тарғиб қилувчи материалларни тайёрлаш, сақлаш ёки 
тарқатиш, 187-моддаси жамоат жойларида кўчаларда, стадионларда, 
Мажлис Ахборотномаси, 2001 й., 9-10-сон, 165-модда 
1
Ички ишлар органларининг профилактик фаолияти: Дарслик / И. Исмаилов, М. З. Зиёдуллаев, 
Н. Т. Исмоилов ва бошқ.; Масъул муҳаррир проф. И. Исмаилов. – Т.: Ўзбекистон Республикаси ИИВ 
Академияси, 2011. – 405 б 
2
Ўзбекистон Республикасининг 2005 йил 28 декабрдаги ЎРҚ-18-сонли 
Қонуни
таҳририда — 
Ўзбекистон Республикаси Қонун ҳужжатлари тўплами, 2005 й., 52-сон, 384-модда 

---

90 
хиёбонларда, боғларда, барча турдаги жамоат транспортида ҳамда спиртли 
ичимликларни қуйиб сотишга рухсат этилган савдо ва умумий овқатланиш 
корхоналаридан бошқа жамоат жойларида спиртли ичимликлар ичиш ҳамда 
188, 188
1, 
188
2
-моддлари вояга етмаган шахсни ғайриижтимоий хатти-
ҳаракатларга ва ҳуқуқбузарликларга жалб қилиш, уларнинг ресторанлар, 
кафелар, барлар, клублар, дискотекалар, кинотеатрлар, компьютер заллари, 
Интернет тармоғидан фойдаланиш хизматларини кўрсатиш учун жиҳозланган 
хоналар ёки бошқа кўнгил очиш (дам олиш) жойларининг раҳбарлари ёхуд 
бошқа масъул шахслари томонидан вояга етмаган шахснинг тунги вақтда ота-
онасидан бири ёки унинг ўрнини босувчи шахснинг кузатувисиз кўрсатилган 
муассасаларда бўлишига йўл қўйиш
1
ёки 189, 189
1
-моддаси порнографик, 
зўравонликни ёки шафқатсизликни тарғиб қилувчи маҳсулотларни тарқатиш, 
реклама қилиш, намойиш этиш мақсадида тайёрлаш ёки Ўзбекистон 
Республикаси ҳудудига олиб кириш, худди шунингдек уни тарқатиш, реклама 
қилиш, намойиш этиш
2
, 190-моддаси фоҳишалик билан шуғулланиш
 
каби 
фаолиятларни тақиқлаб уларга нисбатан жавобгарликни белгиланганлиги 
айнан оммавий маданият хуружларининг профилактикасини амалга оширади.
Ўзбекистон Республикаси Жиноят-процессуал кодекси нормалари: 
биринчидан
, жиноят ишларини юритишнинг жиноят-процессуал қонунларда 
белгиланган 
тартибда 
қонунийликни 
мустаҳкамлашга; 
иккинчидан
, 
жиноятларнинг олдини олишга; 
учинчидан
, шахс, давлат ва жамият 
манфаатларини ҳимоя этишга асос бўлиб хизмат қилади. Хусусан, жиноят-
процессуал қонун ҳужжатларининг вазифалари жиноятларни тез ва тўла 
очишдан, жиноят содир этган ҳар бир шахсга адолатли жазо берилиши ҳамда 
айби бўлмаган ҳеч бир шахс жавобгарликка тортилмаслиги ва ҳукм 
қилинмаслиги учун айбдорларни фош этишдан ҳамда қонуннинг тўғри татбиқ 
этилишини таъминлашдан иборатдир
3
. 
1
Ўзбекистон Республикасининг Маъмурий жавобгарлик тўғрисидаги кодекси: Расмий нашр – 
Ўзбекистон Республикаси Адлия вазирлиги. – Т.: Адолат, 2014.– 504 б. 
2
Республикасининг 2012 йил 12 апрелдаги ЎРҚ-324-сонли 
Қонуни 
билан киритилган — ЎР ҚҲТ, 
2012 й., 15-сон, 166-модда 
3
Ички ишлар органларининг профилактик фаолияти: Дарслик / И. Исмаилов, М. З. Зиёдуллаев, 

---

91 
“Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси тўғрисида” қонуннинг талабларидан 
келиб чиқиб ИИВнинг тегишли буйруқлари қабул қилинди. Ушбу буйруқлар 
билан ҳуқуқбузарликлар профилактикасини таъминлаш, профилактика 
инспекторлари ва ИИО таянч пунктлари фаолияти тартибга солинган
1
. Ушбу 
буйруқдан келиб чиқиб ТПга ва унинг негизида профилактика инспекторларига 
оммавий маданият хуружларининг профилактикасини амалга ошириш бўйича 
қуйидаги вазифалар юклатилган: маъмурий ҳудудни профилактик кўздан 
кечириш ва криминоген вазиятни таҳлил қилиш; маъмурий ҳудудда жамоат 
тартибини сақлаш ва фуқаролар хавфсизлигини таъминлаш; маъмурий ҳудудда 
ҳуқуқбузарликларнинг умумий, махсус, якка тартибдаги ва виктимологик 
профилактикасини ташкил этиш ва амалга ошириш; фуқароларни қабул қилиш, 
уларнинг ариза ва шикоятларини кўриб чиқиш ва ҳал этиш; оммавий маданият 
хуружларининг 
келтириб 
чиқарувчи 
оммилларни 
аниқлаш 
ва 
ҳуқуқбузарликларни фош этиш чораларини кўриш; жиноят содир этиб суд ва 
тергов органларидан яшириниб юрганларни аниқлаш, оммавий маданият 
хуружларининг олдини олиш бўйича ички ишлар органлари соҳавий 
хизматлари, давлат органлари ва муассасалари, фуқароларнинг ўзини ўзи 
бошқариш органлари, нодавлат-нотижорат ташкилотлари ҳамда фуқаролар 
билан ҳамкорликни таъминлаш асосий вазифалари ҳисобланади.
Н. Т. Исмоилов ва бошқ.; Масъул муҳаррир проф. И. Исмаилов. – Т.: Ўзбекистон Республикаси ИИВ 
Академияси, 2011. – 405 б 
1
“Ҳуқуқбузарликлар профилактикаси” кафедраси. Маърузалар фонди. 2017 й.

---

92