Mavzuning dolzarbligi, Inson tafakkuri rivojining manbai ma‘lumotlar

III BOB. TADBIQ QILISHNI TASHKIL ETISH VA LOYIHA 
SAMARADORLIGI. 
3.1. Onlayn olimpiada o’tkazish dasturini loyihlash. 
Dastur yaratish davomida turli hildagi muloqot oynalari bilan ishlashga 
to‗g‗ri keladi. Bu oynalarni turli hildagi nomlar bilan atash mumkin. Bu oynalar 
quyidagilar: 
Tasdiqlash oynasi; 
– Hatolik oynasi; 
– Ogohlangitish oynasi; 
– Ahborot oynasi; 
– Foydalanuvchi oynasi. 
Yuqorida keltirilgan muloqot oynalarining barchasini bir–biridan farqi, 
oynalarning ikonkasidadir. Muloqot oynalarini ishga tushirish uchun dasturlash 
tilining standart funktsiyalaridan biri bo‗lgan MessageDlg dan foydalamiz. 
Funktsiyaning parametrlari bilan tanishamiz: 
MessageDlg(string str, TMsgDlgType mdt, TMsgDlgButtons btn, int help); 
Birinchi parametr satrli tipda bo‗lib, bu parametrning o‗rnida kelgan 
o‗zgaruvchi yoki o‗zgarmas kattalikning qiymati izoh sifatida ekranda 
gavdalanadi. 
Ikkinchi parametr muloqot oynasining tipi bo‗lib, bu parametr quyida 
keltirilgan o‗zgarmasdan birini qabul qiladi: 
– mtConfirmation (Tasdiqlash oynasi); 
– mtInformation (Ahborot oynasi); 
– mtWarning (Ogohlantirish oynasi); 
– mtError (Hatolik oynasi); 
– mtCustom (Foydalanuvchi oynasi). 
Uchinchi parametr, bu muloqot oynasining tugmalaridir. Bu tugmalar 
quyidagilardir: 

---

51 
mbYes, mbNo, mbOK, mbCancel, mbAbort, mbRetry, mbIgnore,mbAll, 
mbNoToAll, mbYesToAll, mbHelp, mbClose 
Windows operatsion tizimida foydalaniladigan fayllarni saqlash, fayllarni 
ochish, ma‘lumotlarni chop etish muloqot oynalari komponentalar palitrasining 
alohida palitrasida tayyor komponenta holatida berilgan. Bu palitra Dialogs nomi 
bilan nomlangandir. Bu palitradagi komponentalar dastur ishga tushganda formada 
ko‗rinmaydi. Bu palitradagi ba‘zi bir komponentani ko‗rib chiqamiz: 
– TOpenDialog – bu komponenta ochish muloqot oynasini ishga tushiradi va 
bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi; 
– TSaveDialog – bu komponenta saqlash muloqot oynasini ishga tushiradi 
va bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi; 
– TFontDialog – bu komponenta shrift muloqot oynasini ishga tushiradi va 
bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi; 
– TColorDialog – bu komponenta ranglar muloqot oynasini ishga tushiradi 
va bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi;
– TPrintDialog – bu komponenta chop etish muloqot oynasini ishga 
tushiradi va bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi; 
– TFindDialog – bu komponenta qidirish muloqot oynasini ishga tushiradi 
va bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi; 
– TReplaceDialog – bu komponenta o‗rniga qo‗yish muloqot oynasini ishga 
tushiradi va bu oyna bilan ishlash imkonini yaratadi. 
Yuqorida keltirilgan komponentalarni chaqirish uchun, komponentaning 
Execute metodini ishga tushiriladi. 
Dialog komponentalar palitrasi yordamida Windows operatsion tizimining 
standart dasturlaridan biri bo‗lgan Bloknot dasturining kichik ko‗rinishini 
yaratamiz. Bu dasturni tuzish uchun bizga kerakli bo‗lgan komponentalar 
ro‗yhatining ko‗rib chiqamiz: 
Bosh menyuni yaratish uchun – TMainMenu; 
Ma‘lumotlarni kiritish va tahrirlash maydoni uchun – TMemo; 
Kiritilgan ma‘lumotlarni saqlash uchun – TSaveDialog; 

---

52 
Oldin yaratilgan fayllarni ochish uchun – TOpenDialog; 
Kiritilgan ma‘lumotlarni shriftini va uning o‗lchamini o‗zgartirish uchun – 
TFontDialog; 
Oynadagi ma‘lumotlarni chop etish uchun – TPrintDialog. 
Yuqorida 
keltirilgan 
komponentalarni 
formaga 
3.3.1 
– rasmda 
ko‗rsatilganday joylashtiramiz.