Mavzu;Metr-ritmli hajviy kompozitsiya

в

б

а



44-расм. Ритмик қаторнинг математик қонуниятларга асосланган хиллари: Геометрик прогрессия асосида қурилган ритмик қатор.

а

б

45-расм. График асосда қурилган геометрик пропорционал ритмлар.


2. Арифметик прогрессия асосида қурилган ритмик қатор. Бундай ритмик қаторнинг энг оддий кўриниши қатор элементлари миқдорининг муносабати 1, 2, 3, 4, 5... сонларда ўсиб боришидир. Бундай қаторда пропорционаллик сақлан­майди. Қаторнинг катталашиб бориши билан қатор аъзолари орасидаги муносабат нюансга айлана боради ва ниҳоят тенглашади. Арифметик прогрессия асосида қурилган ритмик қаторни ўсиб бориш йўналишида қаралса аста-секин ўсиб борувчи ёки шунга тескари йўналишда қаралса тезкор сўниб борувчи қатор деб ҳам тушуниш мумкин.
3. Тезкор ўсиб борувчи ёки аста-секин сўниб борувчи қатор. Бундай қаторни проекция йўли билан олиш мумкин. Бунинг учун RL метрик қаторига О нуқтадан проекциялар ўтказамиз. Шу проекциялар устига R нуқтасидан бир нечта нурлар юбориб О нуқтадан чиққан проекцияларни кесамиз. Ана шу нурлардаги кесимлар айнан тезкор ўсувчи ёки аста-секин сўнувчи қаторларни ҳосил қилади (46- расм).

R
Албатта, ритм юқорида кўрсатилган



46-расм. Тезкор ўсиб борувчи ёки аста секин сўниб борувчи қатор.

расмлардагидек фақат фронтал текисликда эмас, балки вертикал ва горизонтал текисликларда ҳам қурилиши мумкин. Бунга меъморчилик амалиётидан кўплаб мисоллар келтирса бўлади (27, 31, 33, 39, 47-расмлар). Юқорида келтирилган ритм турлари бир ёки икки координата бўйича қурилган. Бироқ, меъморий ҳажмий ва фазовий шаклларда ритмик қаторлар муҳитнинг учта координатаси бўйича қурилади. Бундай ритм турлари ҳажмий ва ичкари муҳитли фазовий меъморий композицияларда кўп учрайди. Меъморий амалиётда ритм турлари соф ҳолда камдан-кам қўлланилади. Шунга қарамасдан энг кўп тарқалган ритм бу метрик ритмлардир.

Бунга сабаб биринчидан, такрорланишдаги даврийликнинг техник-иқтисо­дий аҳамияти, яъни меъморий иншоотлар қурилмаларида ана шундай стандарт даврий такрорланишлар кўплаб талаб қили­надики (масалан, таянч қурилмалари оралиғининг тенглиги, устунлар, деразалар, қаватлар оралиғидаги стандарт ўлчамлар),