Mavzu: Zoologiya fani va uning vazifalari. Hayvonlarning xilma-xilligi va ahamiyati. 1 §

Dars turi: munozara
Darsning uslubi: Muammoli ta’lim elementlarini o’z ichiga olgan noan’anaviy dars;
Darsning bогishi:
1. Tashkiliy qism O'quvchilar bilan salomlashish, navbatchilikni yo`lga qo'yib, davomatni aniqlash, sinf xonasining gigiyenik holatini nazorat qilish.
Manaviyat daqiqasi:
O'quvchilarning bugungi kunda mamlakatimizda va dunyoda ro'y berayotgan muhim voqealar, yilning, oyning va haftaning muhim sanalari, prezidentimizning “Yuksak ma`naviyat yengilmas kuch” asari haqida suhbat.
2. O`tgan darsni takrorlash va o`quvchilarni baholash
O'quvchilarni jurnaldagi tartib raqamlari asosida uch guruhga bo'lib, o`quvchilarga test tarqatmalari, qo`shimcha savol va masalalar beraman. Shu asosida guruhlarning javoblari rag`bat va jarima kartochkalari bilan belgilab boriladi va g`olib guruh aniqlanadi.
Ayrim o’quvchilarga tezkor testlar taqatadi.
Og’zaki savollar bilan murojat etib o’quvchining hikoyasi asosida javoblar olinib baholanadi.
O’tgan mavzular yuzasidan savollar.
1. O'simliklar sistematikasi qanday fan?
2. O'simliklar sistematikasida qanday sistematik birliklar qo'llaniladi?
3. Tur deganda nimani tushunasiz?
4. Nega fanda o'simliklarni qo'sh nom bilan atash qabul qilingan?
5. O'simliklar dunyosi deganda nimani tushunasiz?
3. Yangi mavzu bауоni
Ikki pallali molluskalar dengiz va chuchuk suvlarda tarqalgan. Ulardan baqachanoqning tuzilishi bilan tanishib chiqamiz.
Y
ashash muhiti va tashqi tuzilishi. Baqachanoq tinch oqadi-gan daryolar va sayoz ко'liar tubidagi loy yoki qumga tanasi­ning yarmigacha ko'milib yashaydi. Chig'anog'i tuxumsimon, uzunligi 10—15 sm, oldingi tomoni to'mtoq, keyingi tomoni esa suyri shaklida (32-rasm, A). Chig'anoq pallalari orqa tomondan elastik paylar yordamida tutashgan. Qorin tomonining oldingi qismida chig'anoqlar orasidagi tirqishdan muskulli ponasimon oyog'i chiqib turadi. Molluska harakat qilganda oyog'ini chig'anoqdan chiqarib, suv tubiga tiraydi va tanasini oyog'i tomonga tortib oladi. Ana shu tarzda harakatlanganda baqachanoq bir soatda atigi 20—30 sm yo'l bosadi.B
aqachanoq chig'anog'ining sirti muguz moddadan iborat, ichki yuzasi har xil rangda tovlanadigan sadaf bilan qoplangan. Chig'anoq pallalarining ichki yuzasida bir juft yopuvchi mus­kullar joylashgan. Bu muskullar qisqarganida pallalar yopiladi. Muskullar bo'shashganda esa orqa tomondagi elastik paylar torti-lib, chig'anoq pallalari ochiladi.
Chig'anoq keyingi uchining yuqori va pastki tomonida tirqish-simon ikkita teshik — sifon bo'ladi. Pastki kirish sifoni orqali mantiya bo'shlig'iga suv kirib, ustki chiqarish sifoni orqali chi­qib ketadi. Chiqarish sifoniga orqa chiqarish, ayirish va jinsiy organlarining teshiklari ochiladi.
Oziqlanishi. Og'iz teshigi oyoqning asosida joylashgan. Kirish sifoni orqali mantiya bo'shlig'iga suv bilan birga organik zarra-lar, sodda hayvonlar va boshqa mikroskopik jonivorlar kiradi. Og'iz oldida joylashgan ikki juft paypaslagichlari oziqni tutib qoladi va hazm qilish sistemasiga yo'naltiradi.