Mavzu: Zoologiya fani va uning vazifalari. Hayvonlarning xilma-xilligi va ahamiyati. 1 §

59-rasm. Zog'ora baliq skeleti:
1 — bosh qutisi; 2 — jabra qopqog'i; 3 — orqa suzgich; 4 — umurtqa pog'onasi;
5 — anal suz­gich; 6 — ko'krak suz­gich;
7 — qorin suzgich; 8 — dum suzgich.

aliqlar tanasi rangi atrof-muhit rangiga bog'liq. Chuchuk suv havzalarida yashaydigan ko'pchilik baliqlar tanasining orqa tomoni balchiq rangiga o'xshash to'q yashil, qorin tomoni oqish bo'ladi. Shu sababli suv tubida suzayotgan baliqni yu-qoridan qarab payqab olish qiyin. Suv yuzasidagi baliqni past-dan qaralganda suv qatlamining oqish rangidan ajratib bo'lmaydi. Gavda rangi atrof-muhitga mos bo'lganida hayvonlar yirtqichlar ko'ziga tashlanmaydi. Bu hodisa himoya rangi deyila­di. Siz o'tgan darslardan hasharotlar himoya rangiga ega bo'lishini bilasiz.
Skeleti. Zog'ora baliq skeleti asosini tana bo'ylab o'tadigan umurtqa pog'onasi tashkil etadi (59-rasm). Umurtqa pog'onasi chala harakatchan birikkan 39—42 ta umurtqalardan iborat. Har bir umurtqaning tanasida bir juftdan ustki va ostki yoylar bor. Ustki qarama-qarshi yoylar o'zaro tutashishi tufayli ular orasida umurtqa nayi hosil bo'ladi. Bu nayning ichida orqa miya joylashgan. Tana bo'limidagi umurtqalarga ikki yon tomondan qilichsimon qovurg'alar birikadi. Qovurg'alarning ikkinchi uchi muskullar orasida erkin yotadi. Dum umurtqalaridaq


ovurg'alar bo'lmaydi; ular ostida uzun qiltanoq suyakchalar joylashgan. Baliq umurtqa pog'onasi kalla suyagi bilan ha-rakatsiz birikkan.
Suzgichlar skeleti suzgich yoylari va ular kamari suyaklari-dan iborat. Kamar suyaklar umurtqa pog'onasiga tutashmagan-ligi bilan boshqa umurtqalilardan farq qiladi.
Skelet muskullar uchun tayanch, ichki organlarni himoya qilish vazifasini bajaradi.
Suzgich pufagi qorin bo'shlig'ida ichagining ustida joylashgan. Pufak o'rtasidan tortilib ikkiga bo'lingan, gaz bilan to'lgan ku-mushrang xaltachadan iborat. Suzgich pufagi ichak bilan ingichka naycha orqali tutashgan bo'ladi. Tuxumdan chiqqandan 2—3 kun o'tgach, lichinka suv yuzasiga ko'tarilib, atmosfera havosi bilan suzgich pufagini to'ldirib oladi.
Mustahkamlash:
1. Baliqlarning tana shakli yashash muhitiga qanday moslashgan?
2. Baliqlarning suzgichlari qanday tuzilgan?
3. Baliqlar terisi qanday tuzilgan?
4. Baliqlar umurtqa pog'onasi qanday tuzilgan?
5. Suzgichlar skeleti qanday tuzilgan?
6. Suzgich pufagi qanday tuzilgan?