Мавзу: Ўзбекистонда емент саноати

MAXSUS TSEMENTLAR


Tomponaj tsementlar

Hozirgi kunda yuzlab va minglab neft hamda gaz quduqlari kovlanmoqda. Ko’pincha bu quduqlarning chuqurligi bir necha ming metrga yetadi. Quduqni o’rab olgan aylanasimon bo’shliq devorlarining ba`zi qismi suv qatlami yoki bo’sh g’ovakli jinslar, hatto g’orlardan iborat bo’ladi. Bu esa neft va gaz ishlab chiqarishni qiyinlashtiradi. Сhunki gaz va neft shu g’ovak, g’orlar orqali katta masofalarga yoyilib ketishi mumkin. Shuning uchun bu bo’shliq, yahni quvur orqasi bilan quvur ichki devorlari o’rtasi suv va gaz o’tkazmaydigan massa bilan to’ldiriladi, yahni tamponlanadi (gaz mustahkam berkitilgan po’lat quvurlar yordamida osonlikcha chiqarib olinadi). Shuning uchun har bir gaz, neft quduqlarini qazib, ulardan foydalanish xamda kapital tahmirlashda portlandtsement turlaridan biri bo’lgan tamponaj tsementlari ishlatiladi.

Tamponaj tsementlari birinchi ikki sutka davomida kerakli kotish mustaxkamligiga erishishi lozim. Qisqa vaqt ichida tsement qorishmasining erishgan mustaxkamligi kuduk stvolida kolonnani maxkam biriktirilishi va natijada qayta burg’ulash xamda perforatsiya davrida va singdiruvchan jinslardan barqaror ravishda ximoya qilinishini tahminlashi lozim.
Sanab o’tilgan barcha talablarni kanoatlantirish uchun tsementtoshning mustaxkamligi kanchaga teng bo’lishi murakkab masaladir. Mustaxkamlik kiymati 2-3 ga teng zaxira koeffitsienti bilan birga kamida 3,5 MPa bo’lishi kerak, deb taxmin kilindi. TSementning turli sharoitlarda ishlatilishi unga ko’yildigan xamma talabiga to’la javob bera olmaydi. TSement sanoati asosan 2 xil tamponaj ishlab chikaradi. Uning bir turi "sovuk" kuduklarga, ikkinchi turi esa "issiq" quduklar uchun mo’ljallangan. Bulardan tashkari, boshka maxsus tamponaj tsementlaar ishlab chikarish usullari xam o’zlashtirilmokda.
"Sovuk" va "issik" kuduklar uchun mo’ljallangan tsementlarga ko’yiladigan talablar juda jiddiy. Tamponaj tsementlar ishlab chiqarish murakkabdir. "Sovuk" kuduklar uchun mo’ljallangan tamponaj tsementlarda C₃S va C₃A minerallarining yig’indisi 60% ga teng, u portlandtsementni o’ta mayda tuyush (solishtirma sirti 300-350 m2/kg ga tenglanguncha) orkali olinadi.
Undagi gips mikdori 3%, "issik" kuduklar uchun mo’ljallangan tamponaj tsementning tishlashish muddatini sekinlatish uchun unga kam alyuminatli portlandtsement ko’shiladi. Bunday tsement taxminan 75^oC issiklikda ishlatiladi.