Мавзу: Ўзбекистонда емент саноати

Avtoklav materiallar texnologiyasida kechadigan fizik-kimyoviy jarayonlar
Avtoklav materiallar texnologiyasida kalg’tsiy gidrosilikatlar hozircha birinchi darajali ahamiyat kasb yetmoqda. Aslida esa avtoklav qurilish materiallari ishlab chiqarish kalg’tsiy gidrosilikatlarning texnik sinteziga asoslanadi.
Hozirga qadar kalg’tsiy gidrosilikatlarning 28 turi, jumladan, 11 ta tabiiy minerali mahlum. Bundan tashqari, hali tarkibi aniqlanmagan bir qancha fazalar ham bor.
Gidrosilikatlar suvda deyarli yerimaydi (22-jadval). Kalg’tsiy silikatlar 100°C dan past haroratda gidratatsiyalanganda yaxshi kristallanmagan yangi hosilalar vujudga keladi; bunga qotgan tsement xamiri misol boia oladi. Muayyan kalg’tsiy gidrosilikat kristallarini hosil qilish uchun kerakli aralashma tarkibi hamda o’ziga xos gidrotermal sharoitlar boiishi kerak. Shuni tahkidlash lozimki, bunda tajriba bahzan 1000 soat davom yetadi, harorat esa 500 - 1000°C ga yetadi. Shunga qaramay, kalg’tsiy gidrosilikatlar kristallarining kattaligi, odatda, 10 - 30 mkm boiadi, bu hoi ularning tarkibi, tarkibiy tuzilishi va xossalarini o’rganishni mu-rakkablashtirib yuboradi. N.V.Belov bir qancha kalg’tsiy gidro­silikatlarning xossalarini (ksonotlit, gillebrandit, tobermorit va boshqalar) izohlab berdi.


MAXSUS PORTLANDTSEMENTLAR
Portlandtsement turlari

TSementning ko’p turlari mahlum. Bahzi birlari juda tez qotsa, bahzilari sekin qotadi. Suv inshootlari uchun tsementning bir turi ishlatilsa, yohl qurilish ishlariga ikkinchisi va boshqa binokorlik qorishmalari uchun esa uchinchi turi qo’llaniladi. TSementning bunday xilma-xilligi, uning tarkibidagi to’rtta mineralning bir-biriga qanday nisbatda bo’lishidandir.

TSement qancha yaxshi tuyiigan bo’lsa, uning sifati shuncha yaxshi bo’ladi, tishlanish qobiliyati shuncha oshadi, chunki zarrachalarning umurniy yuzi qancha katta bo’lsa, modda zarra-chalari o’rtasidagi fizik-kimyoviy jarayonlar shuncha tola va tez o’tadi.
Portlandtsement gidravlik bog’lovchi moddalarning bir turidir. Bu bog’lovchi moddalar qatoriga yana qumtuproqli tsement, pussolan tsement, toshqolli tsement, mikroto’ldiruvchi tsement, kengayuvchi tsement kabi gidravlik bog’lovchilar kiradi. Bu bog’­lovchi moddalar yana bir qancha ko’rinishlarga ham ega.
Masalan, portlandtsement tarkibiga ko’ra: oddiy, alitli, belitli, alyuminatli, aiyumoferritli, ferritli; xossasi va ishlatiJishiga ko’ra: oddiy, tez qotuvchan, maxsus tez qotuvchan, plastifikatsiya-langan, gidrofob, sulg’fatli suvlarga chidamli, o’rtacha yekzotermiyali, tamponaj, oq va rangli xillarga bo’linadi.