Мавзу: Ўзбекистонда емент саноати

5. Mavzu: Gidravlik ohak va romantsement.
Reja:
1. Gidravlik ohak
2. Romantsement

Odatda tarkibida 6% dan 20% gacha gil aralashma bo’ladigan mergel ohaktoshlarni yeritib, bir-biriga yopishib qolmaydigan darajada kuydirib, keyin mayda tuyganda hosil bo’ladigan bogiovchi moddaga gidravlik ohak deyiladi.

Gidravlik ohak tuyilgan so’ndirilmagan («tuyilgan so’ndirilmagan ohak») va kukun holigacha so’ndirilgan (mayda tuyilgan so’nmagan zarrachalar aralashmasi bilan) ohak holida ishlab chiqariladi..
Qotish tezligi va mexanik jihatdan qanchalik mustahkam-lanishiga qarab, gidravlik ohak ikkiga bo’linadi: kuchli gidravlik ohak va kuchsiz gidravlik ohak.
Ohakning gidravlik darajasi gidravlik (asosiy) modul (m) miqdori bilan aniqlanadi. Gidravlik modul ohak (xomashyo) tarkibidagi kalg’tsiy oksidi va kislota oksidlari (yig’indisi)ning miqdor nisbati bilan ifodalanadi:

m = ___ %CaO____________

(SiO₂ +Al₂O₃ + Fe₂O₃)

Ohakda faqat havoda qotadigan CaO qanchalik ko’p, yahni asosiy modul qanchalik katta bo’lsa, uning gidravlik xossalari shunchalik past bo’ladi, chunki CaO ko’p bo’lsa, ana shunday xossalarga ega boigan boshqa moddalar (kalg’tsiy silikat, alyuminat va ferritlar) kam bo’ladi. Masalan, gidravlik ohak gidravlik modulining miqdori, 1,7 - 9 ga teng. Gidravlik moduli 1,7 - 4,5 ga teng boigan ohak kuchli gidravlik ohak, moduli 4,5 - 9 gacha bo’lgan ohak kuchsiz gidravlik ohak hisoblanadi. Gidravlik modul 9 dan ortiq bo’lsa, ohak amalda gidravlik xossalarga ega bo’lmaydi va u havoda qotadigan ohak hisoblanadi.

Ikki kalg’tsiyli silikat (2CaO • SiO₂), ikki kalg’tsiyli ferrit (2CaO • FeO₂) va bir kalg’tsiyli alyuminat (CaO • A1₂O₃) kuydirilayotganda hosil bo’ladigan va kuydirish mahsulotini gidravlik xossali qiladigan birikmalardan hisoblanadi. CaO ning SiO₂, A1₂O₃ va Fe₂O₃ larni ko’rsatilgan birikmalar tarzida bog’lay oladigan eng ko’p miqdori 1,7 - 1,8 og’irlik qismini tashkil qiladi. Gidravlik ohakning asosiy moduli odatda bir oz yuqori - 9 gacha, ko’pincha 3 - 5 bo’ladi, yahni gidravlik ohakda CaO ning 9 og’irlik qismiga 1 og’irlik qism kislota oksidlari to’g’ri keladi. Shunday qilib, gidravlik ohak tarkibida, gidravlik biriknialar - kalg’tsiy silikatlar, alyuminatlar va ferritlar bilan birgalikda ozmi-ko’pmi yerkin CaO ham bo’lishi mumkin. Shunga ko’ra, gidravlik ohak ishlab chiqarish xususiyatlari, uning xossalari va ishlatilish sohalari ham har xil.