Mavzu: Yevropa halqaro munosabatlar tizimida

Kirish.

Mavzuning dolzarbligi.

XIX asrning oxiri XX asr boshlarida jamiyat taraqqiyoti oldingi davrga nisbatan nihoyatda tezlashdi. Aynan shu davrdan boshlab Yevropa davlatlarida ishlab chiqarishda yangi monopolistik birlashmalar hukmronlik qila boshladi va taraqqiyotda ilgarilab ketgan mamlakatlar o‘z hududlarini yangi mustamlakalar hisobiga kengaytirdilar. Iqtisodiyotda erkin raqobat kuchayib, tovar ishlab chiqarish yanada tezlashdi. Endi qator mamlakatlar chet ellarga mablag‘ qo‘yib, u yerlarda zavod va fabrikalar qurib, katta foyda ola boshladilar.

Prezidentimiz I.A.Karimov ta’kidlaganlaridek “Jahon xalqlari tajribasi, ularning bosib o‘tgan murakkab rivojlanish yo‘llari, bu boradagi saboq va xulosalar shundan dalolat beradike, qayerda davlat va jamiyat taraqqiy topsa, xalqning tinch – osoyishta hayot kechirishi, o‘z oldiga ezgu va buyuk maqsadlar qo‘yib yashashi uchun yetarli shart – sharoitlar yaratilgan bo‘lsa, o‘sha yerda erkin fikrlash muhiti va shu asosda ma’naviy yuksalish uchun yangi imkoniyatlar tug‘iladi”.¹

Mavzuning dolzarbligi sifatida XIX asr oxiri XX asr boshlarida rivojlangan Yevropa davlatlari o‘rtasida bozorlar, hududlar masalasida va mustamlakalar bosib olish, bo‘lingan dunyoni qayta bo‘lib olish uchun harbiy ittifoqlarga birlashish, ta’sir doiralarni kengaytirishda vujudga kelgan ziddiyatli munosabatlarni yangi adabiyotlardagi talqinini tahlil qilish asos qilib olindi.

XIX asr oxiri XX asr boshlarida dunyoda shu jumladan Yevropada ham katta o‘zgarishlar sodir bo‘ldi. Bir qator davlatlar oldingi yuz yillarda erisha olmagan taraqqiyotga erishdilar. Dunyoni butunlay qaytadan bo‘lib olishga zamin tayyorlandi. Aynan shu davrdan boshlab Yevropa davlatlarida ishlab chiqarishda yangi monopolistik birlashmalar hukmronlik qila boshladi.

Biz yuqoridagi masalani yoritishda turli davrdagi materiallarni o‘rganib quyidagi fikrga keldik. Yа’ni XIX asr oxiri XX asr boshlarida Yevropada xalqaro munosabatlar tarixini yoritishda turli adabiyotlarni ilmiy tahlil qilishga harakat qilindi.

Shu asnoda biz, adabiyotlarni ikki guruhga bo‘lib o‘rgandik:

1. 
   Sнo‘rolar hukmronligi davrida yaratilgan adabiyotlar. (1917 – 1991 yillar)¹.
   

2. Mustaqillikdan keyin bajarilgan tadqiqotlar va ilmiy adabiyotlar.²

Birinchi guruhga sovetlar davrida nashrdan chiqqan asarlar kiradi. Mazkur ishlar hukmron mafkuraning qolipi negizida yaratilgan bo‘lib bularga Z.R.Nuriddinov, A.Abdurahmonov, P.Kotler, Y.N.Razoliyev va boshqalarni ilmiy ishlarini kiritish mumkin.

Ikkinchi guruh adabiyotlar bevosita mustaqillik yillarida yaratilgan bo‘lib bularga M.Lafasov, G.Hidoyatov, A.Kossskiy va boshqalarni ilmiy ishlarini kiritish mumkin.