Mavzu: Yaxshidan bog’ qoladi

Mavzu: Ayirish. Sonlarni ustun shaklida ayirish. 1 – 7 masala, misol.


Darsning maqsadi:

• 
  ko‘p xonali sonlarni ustun shaklida ayirishni bilish;
  
• 
  ko‘p xonali sonlarni ayirishga doir amaliy mashqlar bajarish malaka va ko‘nikmalarini mustahkamlash.
  

I.Tashkiliy qism.


II.Darsga hozirlik ko‘rish.
Darsning maqsadi aytib o‘tiladi.


III.Dars tafsilotlari.
O‘quvchilar diqqati darslikka qaratiladi: kamayuvchi, ayriluvchi, ayirma tushunchalari eslatib o‘tiladi va namunadagi 115 + 0 = 115, 420 – 0 = 420 yozuvining mohiyati tushuntiriladi.
Ayirishning ustun usuli savolga javob olish orqali bosqichma – bosqich tushuntiriladi.
36 487 – 24 879 ayirmani topamiz:
1 – bosqich 2 – bosqich 3 – bosqich
_- 36487 _-36487 _-36487
24879 24879 24879
8 08 608
17 – 9 = 8 7 – 7 = 0 14 – 8 = 6

4 – bosqich 5 – bosqich

_-36487 _-36487
24879 24879
1608 11608
5 – 4 = 1 3 – 2 = 1

• 
  1 – bosqichda qaysi xona birliklari ajratilgan?
  
• 
  Birlar xonasini ayiramiz.
  

7 birlik 9 birlikka yetmaydi. Shuning uchun o‘nliklar xonasidan 8 o‘nlikdan 1 o‘nlik qarz olamiz, 1 o‘nlik 10 birlik. Demak, 17 birlik bo‘ladi. 17 birlikdan 9 birlikni ayiramiz. 8 birlik qoladi, 8 birlikni ayirmaning birlar xonasiga yozamiz.

• 
  2 – bosqichda qaysi xona birliklari ajratilgan? O‘nlar xonasidan 8 o‘nlikdan 1ta o‘nlik qarz berganligimiz uchun 7 o‘nlik qoldi. Demak, 7 o‘nlikdan 7 o‘nlikni ayirsak 0 o‘nlik qoladi. 0 ni ayirmaning o‘nlar xonasiga yozamiz.
  
• 
  3 – bosqichda qaysi xona birliklari ajratilgan?
  
• 
  Yuzlar xonasi birliklarini ayiramiz.
  

4 yuzlikdan 8 yuzlikni ayirib bo‘lmaydi. Shuning uchun, minglar xonasidagi 6 minglikdan 1 minglikni qarzga olamiz. 6 minglikni o‘chirib 5 minglik qolgani uchun 5 ni yozib qo‘yamiz. 1 minglik 10 ta yuzlik bo‘ladi. 4 ta yuzlik bilan 14 ta yuzlik bo‘ladi. 14 ta yuzlikdan 8 ta yuzlikni ayiramiz.
14 yuzlik – 8 yuzlik = 6 yuzlik
6 ni ayirmaning yuzlar xonasiga ayirmasiga yozamiz.

• 
  4 – bosqichda qaysi xona birliklari ajratilgan?
  

Minglar xonasi birliklarini ayiramiz, 6 minglikdan 1 minglikni qarz berganimiz uchun 5 minglik qolgan. 5 minglikdan 4 minglikni ayiramiz.
5 minglik – 4 minglik = 1 minglik
1 ni ayirmaning minglar xonasiga yozamiz.

• 
  5 – bosqichda qaysi xona birliklari ajratilgan?
  
• 
  O‘n mingliklar xonasi birliklarini ayiramiz.
  

3 o‘n minglik – 2 o‘n minglik = 1 o‘n minglik
1 ni ayirmaning o‘n mingliklar xonasiga yozamiz. Barcha xona birliklarini ayirib bo‘ldik. Demak, ayirma 11 608 ga teng.