Mavzu: XVI-XVII asrlarda G‘arbiy Yevropada ilk utopistik sotsializm. Niderlandiyada siyosiy mafkuralar rivoji

Morelli Etenn Gabriel - XVIII asr frantso’z arbobi. Morelli haqida bizga ma’lum narsalar juda kam, ma’lum bo’lganlari ham ishonchli emas. U Vitri le Fransua shaharchasida yashagan va qqituvchi bo’lib ishlagan deyishadi. Morelli nomi bilan 7 ta kitob bog’liq bo’lib, bu asarlar 1743-1778 yillar mobaynida nashr qilingan. Morelli asarlaridan eng ajratib turadigan 2 asari mavjud. 1753 yilda Morelli "Baziliada yoki so’zib yuruvchi orollardagi halokat" asarini nashrga berdi va bu asarida Morelli kommunistik utopiyani tasvirlaydi. 1755 yilda esa "Tabiat qonuni yoki uning qonunlarining o’rinbosar ruhi" traktini yaratdi.
Russo fikrlarini qo’llab quvvatlagan holda Morellining fikricha, inson tabiatan mehriban, lekin ularni xususiy mulkchilik bo’zadi. Morelli jamiyat kelajagi haqida shunday yozadi "Hech narsa hech kimga tegishli emas" -predmetlardan tashqari qaysiki inson xuddi shu vaqtda foydalanayotgan predmetlardan tashqari (o’zining zaruratlari, kundalik ishi uchun kerak bo’lgan) har bir fuqaro o’zining yoshi, imkoniyati, iqtidoridan kelib chikkan holda jamiyat (kommuna)ga o’zining shaxsiy yordamini qo’shadi. Shu fikrdan kelib chiqib Morelli "Har kimdan - iqtidoriga qarab, har kimga - zaruratiga qarab" shiorini keltirib chiqaradi.
Emanoil (Manaleko) Belechanu (1842 yil 1 mayda tug’ilgan) -ruminiyalik zamindor va davlat arbobi, sotsialist-utopist.
Kelib chiqishi zodagon bo’lgan Belechanu Skeenl qishloiga (xozirgi Boldeshti-Skeenl) egalik qilardi, Ploeshtidan shimolga qarab 15 km yurganda. Sotsialist - utopist Teodor Dismakt bilan tanishish va Sharl Fure bilan shaxsan tanishligidan Belechanu 1835 yilda o’zining qishloini "Qishloq xo’jaligi va qql mehnati qrtoqligi"ga aylantirishga qaror qildi. bu kommunaning o’zgacha bir varianti bo’lib, Furening sotsial-utopik kontseptsiyasida ishlab chiqarishning tashqillashtirishning eng adolatli usuli hisoblangan. Furening ko’rsatmalariga ko’ra (taxminan 100 kishi bunga Beleachanu ozod qilgan krepostnoylar, dehqonlar, hunarmandlar ham kirgan) birgalikda mehnat qilishgan, erlarni birlashtirishgan, aqliy mehnat va jismoniy mehnatni birgalikda bajarishgan. 20 dan ortiq inson Belechanu ochgan maktabida yozuvni, matematikani, siyosiy-iqtisodni, rumin tili va frantso’z tilini o’rganishgan.
Valaxiya hokimiyati bu falansterga juda ko’p feodal tartiblarda bo’lgan mamlakatning ko’p qismlariga xavf solmoqda deb bilib, uni noqonuniy deb
e’lon qildi. 1837 yil 5 yanvarda bu falanster davlat askarlari tomonidan bo’zilib er bilan yakson etiladi. Belechanu, Diamano va ularning tarafdorlari, davomchilari jazoga tortilgan va surgun qilingan.
Jan Jurne (1799-1861) - frantso’z shoir-utopisti. Jurne yoshligidanoq inqilobiy g’oyalar bilan shug’ullangan, karbonarilar yashirin tashqilotining ahzosi bo’lgan, qamoqqa tushgan, lekin sud tomonidan oqlangan. Jurne bir qancha vaqt davomida qishloqda yashagan va dorixona ishlari bilan shug’ullangan, Fure asarlarini o’rganish davomida esa Parijga ko’chib o’tish fikri tug’iladi, u erda falsafachi-sotsialist (hayotining so’nggi damlarini yashayotgan) bilan shaxsan tanishish uchun. Jurne uning bilimlarining tarafdori bo’lib etishib, 1830 yil oxirida furerik targ’ibot bilan shug’ullanishga kirishdi.
1841 yilda opera ko’rsatilayotgan zalda yuqoridagi galereyadan parterga o’zining broshyuralarini otdi, bu bilan u tomoshabinlarni Fure fikrlari (g’oyalari) e’tiborni tortmoqchi edi. Bu qilig’i unga bir necha oy aqli zaiflar uyida qolishiga olib keldi. U erdan ozod bo’lganidan so’ng u bu broshyuralarini nashr ettirdi va restoran va maydonlarda targ’ib etdi, boy odamlar va davlat arboblari bilan shaxsiy uchrashuvlar uyushtirishga kirishdi, furerizmni Belgiya qirolichasiga etib borishini istadi.