Mavzu: XVI-XVII asrlarda G‘arbiy Yevropada ilk utopistik sotsializm. Niderlandiyada siyosiy mafkuralar rivoji

Manchesterda yashagan yillari
Bu davrda Manchester sanoat inqilobining markaziga aylangan edi, ayniqsa, qooz ishlab chiqarish keng yo’lga qqyilgan edi. Manchesterda Ouen ko’pgina mahalliy jamiyatlar, falsafiy va adabiy jamiyatlarning ahzolari bilan tanishdi, doktor Parsival bilan inoqlashdi va birinchi marta ishchi va sanitar qonunchiligi zaruriyati haqidagi g’oya yuzaga keldi. Ouenning o’zi bu jamiyatda bin qancha ishchi qonuniyatlari haqida mahro’zalar qqidi.
Avvalo u ukasidan qarzga po’l olib, bir sherigi bilan birga to’quv mashinalari tayyorlaydigan korxona ochdi. Bu davrda bunaqa mashinalar tezda sanoatga kirardi. Keyinchaliko’zining kichkinagina shaxsiy o’quv kombinatini ochdi va u erda ikki-uch ishchi bilan o’zi birga ishladi.
U kimyo bilan qattiq shug’ullandi va qqpol amerikancha paxtani qayta ishlashning yangi usullarini topgach esa Ouen xayolida paxta manufakturasining boshqaruvchisiga, keyinchalik egasiga aylandi.
Nyu-Lanarkdagi sotsial tajriba
Ouen Glazgo yaqinidagi Nyu-Lanark qishloining tqqimachilik korxonasining badavlat egasi Devid Deylning qizi Karolina Deyl bilan tanishib, u bilan oila quradi. 1799 yil Ouen Nyu-Lanarkka joylashib
aynotasining sobiq korxonasining egasi va boshqaruvchisiga (bir qancha manchesterlik kapitalistlar bilan birga) aylandi. U allaqachonlar o’zining sanoat va sotsial tajribalari haqida o’ylar va Nyu-Lanarkka ishlab chiqarish munosabatlarining reformalarining aniq rejalari bilan keldi.
O’zining fabrikasini o’rnak qilib ko’rsatgan holda u yollanma ishchilarga amxo’rlik qilish ish beruvchining qiziqishlari bilan hamohang deb ko’rsatadi. O’zining shaxsiy tajribasidan kelib chiqqan holda u "patronat" tizimini ishlab chiqadi. Buning natijasidateoretik tarzda "Ezzau op Le G’ogta1yup oG SagasLeg" (1812 yil) "Harakter tartiblanishi" asari yaraldi. Bunda u inson uni Tashqi tomondan o’rab turgan sharoit va tarbiya mahso’li ekanligini isbotlaydi, tarbiya qanchalik yuqori bo’lsa, inson tabiati takomillashib boradi.
XIX asrning birinchi o’n yilligida ishchilarning yaxshi ahvoli va iqtisodiy yutukdari bilan odamlarni hayron qoldirgan Nyu-Laparkdagi Ouen fabrikasiga ko’plab tashrif buyuruvchilar bo’ldi. Uning bu fabrikasiga buyuk knyaz Nikolay Pavlovich, hattoki bo’lajak imperator Nikolay I ham tashrif buyurdi. Ouenning yutuqlaridan hayron qolgan holda har tomondan ishchilarning juda ko’payib ketganligi bilan tushuntirilayotgan ishchi xalqining tang ahvoli haqida eshitib u Ouenni o’zi bilan ikki million britan aholisini ham olib Rossiyaga joylashishni taklif etadi. Lekin Ouen bu taklifni qathiy rad etgan holda Angliyada yashab qoladi.
G’