Mavzu: Xesh funksiyalar va ulardan axborot xavfsizligini ta’minlashda foydalanish

Ta’rif. 

Xesh-funksiya deb, har qanday 

h: X Y 

oson hisoblanuvchi va  M 

–ma’lumot uchun h(M) = H fiksirlangan uzunlikga ega bo‘lgan 

funksiyaga aytiladi. 

Berilgan M-

ma’lumotning h(M) –xesh qiymatini topish uchun avvalo ma’lumot biror «m» 

-uzunlikdagi bloklarga ajratilib chiqiladi. Agar M-

ma’lumot uzunligi «m» -ga karrali 

bo‘lmasa, u holda oxirgi to‘lmay qolgan blok «m»- uzunlikga olindan kelishib olingan 

maxsus usulda biror simvol yoki belgi (masalan “0” yoki “1”) bilan to‘ldirilib chiqiladi. 

Natijada hosil qilingan M-

ma’lumot bloklariga: 

M= { M

1

, M

2

 ,.......M

n

) 

quyidagicha siqishni (svertkani) hisoblash protsedurasi qo‘llaniladi: 

H

0

 =  , 

H

i 

= f ( M

i 

, H

i-1

) , i =1,2,......n 

h(M)= H

n

 ; 

bu yerda  -

qandaydir fiksirlangan boshlang‘ich vektor. 

Misol sifatida quyidagi keng tarqalgan: 

f ( M

i 

, H

i-1

) = E 

k

( M

i

   H

i-1

) i =1,2,......n 

xesh-

funksiyani keltirib o‘tish mumkin. 

+Bu yerda E-simmetrik shifrlash algoritmi (masalan DES, GOST 28147-87, AES 

–FIPS 

197 va hakoza), k- esa shifrlash algoritmi maxfiy kaliti, H

0

 = 0,   - 

XOR (mod 2 bo‘yicha 

mos bitlarni qo‘shish) amali. 

Xesh funksiyalar turlari