Mavzu: Xalqaro savdo. Xalqaro mehnat taqsimoti va xalqaro savdo to‘g‘risidagi turlicha nazariyalar

Tarmoq ichidagi savdo va tarmoqlararo savdoning farqlari
Tarmoq ichidagi savdo – bu mamlakatlar o‘rtasida bir tarmoqning differensiyalashgan mahsulotlari bilan savdo qilishidir.
2.4.2.-rasm. Tarmoqlararo savdo
Tarmoqlararo savdo mamlakatlarning turli tarmoqlarning gomogen mahsulotlari bilan savdo qilishidir.
Tarmoq ichidagi savdo asosan differensiyalashgan tovarlar bilan amalga oshadi, ba’zi vaziyatlarda gomogen tovarlar bilan ham amalga oshishi mumkin. Bunga sabab sifatida transport xarajatlarini qisqartirish va mavsumdagi farq bo‘lishi mumkin. 1 va 2 mamlakatlarda bir tovarni ishlab chiqaruvchilar (S, S’) va iste’molchilar (D i D’) jug‘rofiy jihatdan rasmdagidek joylashgan. SD’ masofa D’S’ masofadan sezilarli darajada qisqa bo‘lganligi sababli ikkinchi mamlakat uchun tovarni o‘z ishlab chiqaruvchisidan sotib olgan ko‘ra xorijdan import qilish foydaliroq bo‘ladi.
SHimoliy va janubiy yarim sharda yil fasllari turli paytga to‘g‘ri keladi, ya’ni Braziliya o‘zining qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini yig‘im paytida AQSHga eksport qiladi va AQSHda yig‘im paytida AQSHdan sotib oladi.
Differensiyalashgan tovarlar bilan tarmoq ichidagi savdoni sabablari quyidagilar:

• 
  Iste’molchilar istak va hoxishlari har xil;
  
• 
  Kesishuvchi talab;
  
• 
  Keng ko‘lamda ishlab chiqarish effekti
  

Linderning kesishuvchi talab nazariyasi
Kesishuvchi talab nazariyasi bu xalqaro savdoni talab tomonidan tushuntiruvchi kamdan kam nazariyalarning biridir. Bu nazariyaga ko‘ra mamlakat eksporti importyor-mamlakatdagi talabga bog‘liq.
Kamdan kam tovarlar faqat eksport uchun ishlab chiqariladi. Tovarlarning asosiy qismi ichki bozorda sotiladi, ichki iste’mol to‘liq qondirilgandan keyingina bu tovar eksport qilinadi. Bu tovarni xorijiy mamlakatlarda sotishda bu mamlakatdagi talab tarkibi o‘z mamlakatidagi talab o‘xshash bo‘lgan mamlakatni tanlash maqsadga muvofiq. Ikki mamlakatda talab tarkibi ko‘proq daromad darajasiga bog‘liq bo‘ladi, daromad qanchalik yuqori bo‘lsa sifatli tovarga bo‘lgan talab ortib boradi.