Mavzu: Tutashma elemendlari va uning amaliy tadbig’i

Ikkita to‘g‘ri chiziqqa urinma aylana yoyini o‘tkazish. To‘g‘ri chiziqlar o‘zaro parallel, perpendikular, o‘tmas va o‘tkir burchaklarda joylashishi mumkin. O‘zaro parallel to‘g‘ri chiziqlarni R radiusli yoy bilan yumaloqlash uchun ikkala to‘g‘ri chiziqqa perpendikular yordamchi to‘g‘ri chiziq o‘tkaziladi. Hosil bo‘lgan A va B nuqtalar oralig‘i teng ikkiga bo‘linadi va O nuqta topiladi. O nuqta orqali R radiusli yoy bilan o‘zaro parallel to‘g‘ri chiziqlar tutashtiriladi (9.3-chizma).
To‘g‘ri, o‘tkir va o‘tmas burchak tomonlarini tutashtirish. Texnikada detallarning aniq ishlanganligini tekshirish maqsadida turli kalibrlardan foydalaniladi. Shulardan biri tahlil qilinsa, uning to‘g‘ri, o‘tkir va o‘tmas burchaklari yumaloqlangan bo‘ladi (9.4-chizma).
To‘g‘ri burchaklarni yumaloqlash uchun ularning kesishgan joyi C nuqtadan tutashtirish radiusi R ga teng radiusda yoy chiziladi. Shunda to‘g‘ri burchak tomonlarida A va B nuqtalar hosil bo‘ladi (9.5-chizma, a). A va B nuqtalardan burchak tomonlariga perpendikular yordamchi chiziqlar o‘tkazilsa, ular o‘zaro kesishib tutashtirish markazi O hosil bo‘ladi (9.5- chizma, b). Yoki A va B nuqtalardan sirkulda tutashtirish radiusi R ga teng yoylar chizilsa, ular o‘zaro kesishib tutashtirish markazi O aniqlanadi (9.5- chizma, d). Shundan keyin O nuqtadan burchak A va B nuqtalar orqali yumaloqlanadi (9.5-chizma, e).

R

70

10

7


O‘tmas va o‘tkir burchaklarni yumaloqlash ham to‘g‘ri burchakni yumaloqlash kabi amalga oshiriladi. Tutashtirish radiusi R masofada burchakning tomonlariga parallel yordamchi to‘g‘ri chiziqlar o‘tkaziladi. Bu yordamchi chiziqlar o‘zaro kesishib, tutashtirish markazi O ni hosil qiladi (9.6-chizma, a). O nuqtadan burchak tomonlariga yordamchi perpendikular chiziqlar o‘tkazilsa, burchak tomonlarida A va B o‘tish nuqtalari aniqlanadi (9.6-chizma, b). O nuqta orqali burchak yumaloqlanadi.

1. 
   
   R
   Burchaklarni tutashtirish markaz
   

.
Texnikada foydalaniladigan gayka kalitining qo‘lda ushlanadigan sopi va kallagi o‘zaro yoylar bilan silliq tutashtirilgan bo‘ladi.