Mavzu. Turistik firmalarni tashkil etish va litsenziyalash

 
 
11.2. Turistik firmalarni tashkil qilish 
Respublikada turistik imkoniyatlarni kengaytirishda xususiy korxonalar 
faoliyatini rivojlantirish boshqa iqtisodiyoti tarmoqlarida bo’lgani kabi turizm 
sanoatida ham yetakchi rol o’ynaydi. Ayniqsa, bozor iqtisodiyotiga o’tayotgan 
mamlakatlarda, shu jumladan O’zbekiston Respublikasida jahondagi keskin 
o’zgarishlarga moslasha oladigan zamonaviy turizm sohasini rivojlantirishda 
xususiy korxonalar sub’ektlari nihoyatda muhim ahamiyat kasb etadi.
Ma’lumki, sobiq Ittifoq davrida Respublikamizning turizm sohasidagi 
salohiyatidan yetarli darajada foydalanilmadi, ya’ni deyarli ko’pchiligimizning 
tasavvurimizda turizm deganda faqatgina sanoqli shaharlar va ularda joylashgan 
tarixiy obidalarni ziyorat qiladigan sayyohlar namoyon bo’lardi. Ko’rinib 
to’rganidek, turizm mamlakatimizning bu boradagi boshqa barcha imkoniyatlarini 
yetarli darajada hisobga olmagan holda bir tomonlama rivojlantirilgan. Vaholanki, 
mamlakatimiz nafaqat tarixiy obidalarga ega shaharlar, balki o’zining go’zal va 
xush tabiat manzaralari bilan G’arbiy yevropaning SHvetsariya, Avstriya, Angliya 
va boshqa ko’plab mamlakatlaridan qolishmaydigan maskanlari bilan ham ajralib 
turadi. SHuni alohida ta’kidlab o’tishimiz joizki, ma’muriy-buyruqbozlik tuzumida 
hatto tarixiy obidalarga qaratilgan turizm ham jahon andozalariga muvofiq 
ravishda rivojlantirilmagan edi. Dunyoning turli xil mamlakatlaridan keladigan 
turistlarga transport xizmatlarini, joylashtirish va oziq-ovqat bilan ta’minlash 
xizmatlarini ko’rsatish darajasi yuqori saviyada tashkil etilmagan edi. Bularga 
misol qilib, viloyatlar markazlari va turli shaharlarda faoliyat ko’rsatadigan 
mehmonxonalarning 
xizmat 
ko’rsatish 
darajasining 
pastligi, 
sport 
maydonchalarining zamon talablariga javob bermasligi va hatto tarixiy 
obidalarning bir nechtasi ta’mirtalab ahvolda bo’lib turganligi kabilarni ko’rsatib 
o’tishimiz mumkin. Umuman olganda, mustaqillikning dastlabki yillaridanoq
turizm sanoatini qayta isloh etish va zamon talablariga to’liq javob beruvchi turizm 
infratuzilmasini shakllantirish va rivojlantirish dolzarb muammolardan biriga 
aylandi. Bunday islohotlardan ko’zlangan asosiy maqsad dunyo mamlakatlari bilan 
mustaqil yurtimiz o’rtasidagi o’zaro ijtimoiy va iqtisodiy munosabatlarni 
barqarorlashtirishda rivojlangan turizm sohasidan samarali foydalanishdir. 
CHunki, dunyo mamlakatlaridan tashrif buyuradigan turistlar oqimi qanchalik 
yuqori darajada bo’lsa, milliy iqtisodiyotiimizning jahon iqtisodiyotiiga 
integratsiyalashuvi jarayoni shunchalik darajada yuqori bo’ladi. O’z-o’zidan 
ma’lumki, takomillashgan turizm sohasini samarali tashkil etish va 
rivojlantirishning asosi xususiy mulkchilik munosabatlarini qanday darajada 
rivojlanishiga bog’liq bo’ladi. Xususiy mulkchilik munosabatlari o’z rivojini topsa, 
tabiiy ravishda raqobat muhiti shakllanadi, bu esa, birinchidan, mamlakatimizda 
mavjud turizm imkoniyatlaridan to’liq foydalanish, ikkinchidan, xususiy firmalar 
o’rtasida 
turistlar 
oqimiga 
xizmat 
ko’rsatish 
borasida 
o’ziga 
xos 

---

musobaqalashuvning shakllanishi natijasida sifatli xizmatlarning ko’rsatilishi, 
uchinchidan, aholining katta qismini turistlarga bevosita va bilvosita xizmat 
ko’rsatadigan tadbirkorlik sub’ektlarida band bo’lishi va boshqa shu kabilarga olib 
keladi.
Mamlakatimizda ko’rsatilayotgan turistik xizmatlar o’z ichiga quyidagi 
turistik mahsulot turlarini qamrab oladi: trekking, speleoturizm, alpinizm, 
ekoturizm, ta’lim olish maqsadiga yo’naltirilgan turizm, safari, tuyalarda sayohat 
qilish, dam olish kurortlari va sanatoriyalari, suv turizmi, tarixiy turizm, arxeologik
turizm, ov va baliq ovi, gerbariylar va hashoratlar yig’ish, ornitologiya va 
fotoovchilik, pikniklar, ot turizmi, madaniy turizm, mahalliy xalqlar hayotini 
o’rganish, folk turizmi, biznes-turizm va suvenirlar ishlab chiqarish. Ko’rinib 
to’rganidek, mamlakatimizda ko’rsatilayotgan turistik xizmatlarning turi ancha 
miqdorni tashkil etadi. SHuni alohida ta’kidlab o’tish joizki, turistlar oqimining yil 
sayin ortib borishi natijasida faqatgina «O’zbekturizm» milliy kompaniyasining va 
uning joylardagi shahobchalarini barcha turistlarga, ya’ni ham ichki va ham tashqi 
turistlarga xizmat ko’rsatish imkoniyati doirasi cheklanib qolmoqda. Tabiiy 
ravishda, bu sohada o’ziga xos raqobatchilarni shakllantirishga keskin ehtiyoj 
yuzaga kelmoqda. Mamlakatimizda turizm sohasidagi ushbu ehtiyojni samarali 
qondirishning birdan-bir yo’li turizm xizmatlari ko’rsatadigan kichik va o’rta 
biznes sub’ektlarini rivojlantirishda o’z ifodasini topadi. Aynan mana shunday 
tadbirkorlik sub’ektlarini asta-sekinlik bilan rivojlantirish natijasida birinchidan, 
mamlakatimiz bo’ylab sayohat qilayotgan turistlar oqimi yil sayin ortib bormoqda. 
CHunki, ularga xizmat ko’rsatish bo’yicha xususiy turistik firmalarning o’zaro 
raqobati natijasida turistlar, ayniqsa, chet ellik turistlar ehtiyoj sezadigan jahon 
sifat andozalaridan qolishmaydigan turistik xizmatlar taklif etilmoqda. 
Ikkinchidan, kichik va o’rta biznes sub’ektlarining rivojlantirilishi natijasida 
turistik xizmatlar eksportining salmog’i yil sayin oshib bormoqda. Bu esa o’z 
navbatida mamlakatimizda mavjud turizm imkoniyatlaridan imkon qadar ko’proq 
foydalanish, shuningdek, yanada ko’proq imkoniyatlarni kashf etish uchun o’ziga 
xos zamin yaratmoqda.
YUqorida ta’kidlab o’tganimizdek, turizm Respublikamiz iqtisodiyotii 
uchun g’oyatda zarur bo’lgan valyuta tushumini ta’minlaydi (jadvalga qarang). 
Jadvaldan ko’rinib turganidek, 2002-2004 yillarda valyuta tushumi har yili oshib 
borgan.