Mavzu: Tovush va uning turlari Reja

TOVUSHNING ESHITISH A’ZOSI
Auskultatsiya - stetaskop yoki fonendoskop yordamida eshitib ko’rib diagnostika qilishdir.
Fonendaskopning asosiy qismlari: kovak kapsula, tovushni o’tkazadigan membrana, elastik rezina trubkalar, trubklar ushlagichi.
Auskultatsiya (lotincha auscultatio – eshitish) – Ichki aʼzolarda yuzaga keladigan tovushlarni eshitib, ular faoliyatini va holatini tekshirish usuli. Masalan, yurak urishini eshitib, uning sogʻ yoki kasalligini aniqlash. Auskultatsiyada badanning tegishli qismiga shifokor quloq tutadi (bevosita Auskultatsiya) yoki maxsus asboblar (stetoskop, fonendoskop yoki stetofonendoskop) qoʻyib eshitib koʻradi (bilvosita Auskultatsiya). Auskultatsiya tibbiyot amaliyotida yurak, oʻpka, qon tomir kasalliklarini, shuningdek qon bosimini aniqlashda muhim diagnostik ahamiyatga ega.
PERKUSSIYA
Perkussiya - tananing turli qismlariga urib ko’rishda chikayotgan tovushni eshitib ko’rish usuli.
Perkussiya o’rdamida tovushlar toniga qarab, ichki a'zolar xolati va topografiyasi aniqlanadi.
Rossiyada perkussiya va auskultatsiya usulini, bemorni tekshirishda 1839 yili I. Zeydlis qo’llagan.
ESHITISH BIOFIZIKASI ELEMENTLARI
1.Tashqi quloq suprasi;
2..Tashqi eshitish yoli;
3.Nog’ora parda;
4.Bolg’acha;
5.Sandon;
6.Uzangi;
7.Oval teshikli membrana;
8.Vestibulyar zina;
9.Ikkinchi kanal teshigi;
10.Nog’ora zinasi;
11.Gelekotermalar;
12.Chig’anok kanali;
13.Bazilyar membrana;
Normal eshitish qobilyatiga ega bo’lgan odam, tovush manbaiga nisbatan quloq suprasining burilishini 3⁰ gacha aniqlikda seza oladi, bunda fazalar farqi 6⁰ ga mos keladi.

• 
  Tovush to’lkini tashki eshitish yo’li 2 orqali o’tadi va nog’ora parda 3 dan qisman qaytadi. Tushayotgan va kaytayotgan to’lkinlarning interferensiyasi natijasida akustik rezonans yuz beradi.
  
• 
  Bu xol /l = 4 da yuz beradi: eshitish uzunligi l=2,3 sm bulsa rezonans chastota:
  
• 
  =c/ = 3*10²/4*2,3*10^-2 = 3 kGts
  

ULTRATOVUSH
Ultratovushlar nurlatgichlar deb ataladigan maxsus qurilmalar yorldamida generatsiyalanadi. Bu qurilmalar teskari pyezoefort xodisasi asosida ishlaydi. Kalinligi 1 mm bo’lgan kvars plastina uchun qurilmani rezonans chastotasi 2,87 MGs, segnet tuzi uchun 1,5 mGs va titan bariy uchun 2,75 mGs.
Ultratovush tarqalishida hosil bo’ladigan zichlanish va siyraklashishlar suyuqliklar ichida uzilishlar hosil qiladi, bu hodisa kavitatsiya deyiladi.
Tovush bosimi (P) muxit zarrachalari tebranishlarining tezligi – υ ga, muxitning zichligiga() va to'qkinnning muxitdagi C- tezligiga bog’lik: