Mavzu: tovar-moddiy zahiralar hisobi

5. Transport-tayyorlov harajatlarini hisobga olish
Materiallar Mol yetkazib beruvchilardan sotib olinganida ko‘p hollarda ularni sotib olish xamda tayyorlash bilan bog‘liq operatsiyalar 1510-«Materiallarni tayyorlash va harid qilish” hisobga olinadi. Ushbu hisobvaraqning debetida 6010, 2310, 2010, hisobsobvarakdarning kreditlari bo‘yicha materiallarning sotib olish qiymati olinadi. Shuningdek bu erda materiallar bilan bog‘lik transport tayyorlov harajati ifodalanadi. Bu hisobvaraqning kredit tomonida 1010-1090-hisoyuvarag‘i bo‘yicha haqikatda kelib tushgan va kirim qilingan materiallarning hisobi olib boriladi..
Boshlang‘ich narxlarida qabul qilingan materiallar va ularni sotib olish hamda tayyorlash orasidagi fark 1610-«Materiallar qiymatidagi og‘ishlar» hisoyuvarag‘iga har oyning oxirida 1610-«Materiallar qiymatidagi og‘ishlar» hisoyuvarag‘ining I yig‘ilgan summa ishlab chiqarishga va boshqa ehtiyojlarga sarflangan material-Qiymatiga mutanosib taksimlanib, harajatlar hisoyuvarag‘iga ko‘chiriladi. Materiallarni tayyorlash va harid qilish» hisobvarag‘i debetidagi qoldiq hali kelib tushmagan yuldagi materiallar qiymatini ifodalaydi. Matsriallarning haqikiy tannarxi tarkibiga transport-tayyorlov harajatlari ham |Kularga materiallarning shartnoma qiymatidan tashqari ularni sotib olish bilan barcha harajatlar kiradi. Bu harajatlar materiallarning turlari bo‘yicha tegishli varaqlarda mavjud materiallarning umumiy hajmi bo‘yicha transport-tayyorlov (shtsglari summasi va foizini hisoblab chiqaradi.
Bu narsa hisobot oyi davomida sarflangan materiallarga to‘g‘ri keladigan transport-tayyorlov harajatlarini aniqdab hisobdan chiqarish uchun zarur.
Sarflangan materiallar kaysi hisobvaraqlarga o‘tkazilgan bo‘lsa, transport-tayyorlov harajatlari summasi ham shu hisobvaraqlarga yoziladi. Xakikiy tannarxning rejadan ulushini topish va hisobga olish ham shu tartibda bajariladi. Bu erda fark shundaki, tejalgan yoki ortiqcha harajat) bo‘lishi mumkin. Ortiqcha harajat transport harajatlariga uxshab, reja tannarxini ko‘paytiradi, tejalgan summa esa uni yyshradi. Tejalgan summa minus yoki qizil storno bilan yoziladi.
Quyidagi jadvalda «A» korxona bo‘yicha transport-tayyorlov harajatlari summasini hisoblab topish misoli keltirilgan:

Ko‘rsatkichlar	Materiallarni baholash
	Shartnoma bahoda	Hakiqiy tannarxda
Oy boshiga qoldik	10000	15000
Oy davomidagi kirim	50000	60000
Jami tushum (1+2)	60000	75000
Transport-tayyorlov harajatlari: I summada: foizda:	15000 25	75000-60000 (15000*100)/60000
Hisobot oyida sarflandi	40000	45000
Oy oxiriga qoldik	20000	30000